Η Παρισινή Κομμούνα

Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας

Πέρασαν 149 χρόνια από την ηρωική εξέγερση των κομμουνάρων του Παρισιού η οποία πνίγηκε στο αίμα (28/5/1871). Επρόκειτο για μία εξέγερση στην οποία για πρώτη φορά η εργατική τάξη ηγείται των κοινωνικοπολιτικών εξελίξεων «ως τάξη για τον εαυτό της», χειραφετημένη πολιτικά από την αστική τάξη. Όπως έγραψε χαρακτηριστικά ο Μαρξ, «ήταν η πρώτη επανάσταση με την οποία η εργατική τάξη αναγνωρίστηκε ανοιχτά, σαν η μόνη τάξη που ήταν ακόμα ικανή για κοινωνική πρωτοβουλία». Η επέτειος των 136 χρόνων από την Κομμούνα γιορτάζεται σε συνθήκες κυριαρχίας της διεθνούς αντεπανάστασης, στην εποχή του ιμπεριαλισμού, σε συνθήκες μεγάλης βεβαίως αλλά προσωρινής υποχώρησης του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Συνθήκες που ταυτόχρονα χαρακτηρίζονται από τη μεγάλη όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων σε παγκόσμια κλίμακα, σε συνθήκες που η επιθετικότητα των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού έχει προσλάβει εκρηκτικές διαστάσεις.
 Αυτό ακριβώς το γεγονός κάνει επίκαιρες τις βασικές ιδέες και τα διδάγματα που προκύπτουν από τις 72 μέρες ζωής της. Ιδέες και διδάγματα που το πέρασμα τόσων χρόνων, όχι μόνο δεν τα «έριξε στη λήθη», αλλά τα επιβεβαιώνει καθημερινά ολοένα και πιο πειστικά, έτσι που παραμένουν επίκαιρα, παρά την προσπάθεια του ιμπεριαλισμού και των οπορτουνιστών, ιδιαίτερα μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη, να ρίξουν στο «πυρ το εξώτερο» την ιστορική αναγκαιότητα της αντικατάστασης του καπιταλισμού από το σοσιαλισμό. Δεν μπορούν να σβήσουν από το χάρτη την ταξική πάλη και τη συνέχειά της στις σημερινές συνθήκες και ότι η ταξική πάλη οδηγεί αναπόφευκτα στη δικτατορία του προλεταριάτου, που είναι μόνο η αρχή για το πέρασμα στην αταξική κοινωνία.
ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Στις 18 Μάρτη του 1871, η εργατική τάξη και ο λαός της πόλης του Παρισιού αρνήθηκαν να αφοπλιστούν, να παραδώσουν δηλαδή στη γαλλική κυβέρνηση τον οπλισμό τους και κυρίως τα πυροβόλα που έστεκαν στη Μονμάρτη. Η αντίσταση αυτή πολύ γρήγορα μετατράπηκε σε πραγματική εξέγερση. Τα κυβερνητικά στρατεύματα υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη, δυο στρατηγοί σκοτώθηκαν, πολλοί στρατιώτες πέρασαν με το μέρος των εξεγερμένων και το βράδυ της ίδιας μέρας το Παρίσι βρισκόταν κάτω από πλήρη επαναστατικό έλεγχο.
Τι είχε συμβεί και ο λαός της γαλλικής πρωτεύουσας αντιστάθηκε κατ' αυτόν τον τρόπο στην επίσημη κυβέρνηση της χώρας; Γιατί τα πράγματα είχαν οδηγηθεί έως αυτό το σημείο και ποια θα ήταν η εξέλιξη στο εξής; Για να δοθούν απαντήσεις σ' όλα αυτά τα ερωτήματα, οφείλουμε να πάρουμε υπόψη τα γεγονότα που προηγήθηκαν. Ξεχωρίζουν ο Κριμαϊκός πόλεμος, η Ένωση της Ιταλίας και στη συνέχεια της Γερμανίας, ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870, αλλά και η θεωρητική - πολιτική ισχυροποίηση του παγκόσμιας εργατικής τάξης - και κυρίως της ευρωπαϊκής - με την ίδρυση της Α' Διεθνούς στα 1864 και την έκδοση του πρώτου τόμου του κεφαλαίου στα 1867.
Την σπίθα της επαναστατικής εξέγερσης έδωσε ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος. Αυτός ξέσπασε στις 20 Ιούλη του 1870, όταν ο Ναπολέων ο Γ΄ κήρυξε για λογαριασμό της Γαλλίας τον πόλεμο στην Πρωσία. Η αιτία ήταν προσχηματική κι αφορούσε τον ισπανικό θρόνο που η γερμανική πλευρά επιδιώκει να δοθεί στον πρωσικό βασιλικό οίκο των Χοετζόλερν, ενώ η γαλλική ιθύνουσα τάξη αντέδρασε σφόδρα μπρος σ' ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Και οι δύο πλευρές αρπάχτηκαν από αυτή την αιτία, την οποία είδαν ως δώρο θεόσταλτο, για να θέσουν σε εφαρμογή τα πολεμικά τους σχέδια.
Στον πόλεμο αντιτάχθηκαν τα γαλλικά και τα γερμανικά τμήματα της Διεθνούς και στις 23 Ιούλη του 1870 το Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς απηύθυνε έκκληση στους εργάτες όλων των χωρών, συγγραφέας της οποίας ήταν ο Κ. Μαρξ. «Τη στιγμή που η επίσημη Γαλλία και η επίσημη Γερμανία - έλεγε η έκκληση- ρίχνονται σε έναν αδελφοκτόνο αγώνα, οι εργάτες της Γαλλίας και της Γερμανίας ανταλλάσσουν μηνύματα ειρήνης και φιλίας. Το μεγάλο αυτό γεγονός, που όμοιό του δεν υπάρχει στην ιστορία, ανοίγει ένα πιο φωτεινό μέλλον. Αποδείχνει ότι, αντίθετα απ' την παλιά κοινωνία, με την οικονομική της αθλιότητα και την πολιτική της παραφροσύνη, ξεπηδάει μια νέα κοινωνία που διεθνής της κανόνας θα είναι η ειρήνη, γιατί σ' όλα τα έθνη θα κυριαρχεί η ίδια αρχή - η εργασία». Στην ίδια έκκληση, ο Μαρξ διαπίστωνε με εκπληκτικά επιστημονικό - ως προς την ακρίβεια της πρόβλεψης - τρόπο ότι οποιαδήποτε κι αν ήταν η έκβαση του πολέμου, η δεύτερη αυτοκρατορία είχε φτάσει στο τέλος της. «Οποιαδήποτε κι αν είναι η έκβαση του πολέμου του Λουδοβίκου Βοναπάρτη με την Πρωσία - έλεγε η έκκληση- σήμανε κιόλας στο Παρίσι η νεκρική καμπάνα της δεύτερης αυτοκρατορίας».
Οι πρώτες μάχες έγιναν τον Αύγουστο του 1870 και ήταν όλες αποτυχημένες για τη γαλλική πλευρά. Ο Λουδοβίκος Βοναπάρτης κατέβηκε στο στράτευμα, αλλά απέφυγε να αναλάβει τη διοίκηση και τις τελευταίες μέρες του Αυγούστου βρέθηκε κλεισμένος και πολιορκημένος με μεγάλο τμήμα στρατού στο φρούριο του Σεντάν. Η απόπειρα διάσπασης του κλοιού απέτυχε και στις 2 Σεπτέμβρη ο Αυτοκράτορας μαζί με το στρατό του αιχμαλωτίστηκαν.
Μόλις έγινε γνωστή στο Παρίσι η αιχμαλωσία του αυτοκράτορα, ο λαός ξεσηκώθηκε και ανακήρυξε τη Δημοκρατία, την Τρίτη Δημοκρατία στην Ιστορία της Γαλλίας, αφού ως Πρώτη θεωρείται εκείνη του 1792 και ως Δεύτερη εκείνη που ανακηρύχτηκε στις 24 Φεβρουαρίου του 1848, με τη Φεβρουαριανή Επανάσταση.
Στις 9 Σεπτέμβρη το Γενικό Συμβούλιο της Πρώτης Διεθνούς εξέδωσε και δεύτερη έκκληση για τον πόλεμο, συγγραφέας της οποίας ήταν πάλι ο Μαρξ. Στην έκκληση ξεσκεπάζονταν τα κατακτητικά σχέδια των γιούνκερς και της αστικής τάξης της Πρωσίας και καλούνταν οι Γερμανοί εργάτες να αντισταθούν σε αυτά, να μην επιτρέψουν την προσάρτηση της Αλσατίας και της Λωραίνης και να αγωνιστούν για την αναγνώριση της Γαλλικής Δημοκρατίας. Με την έκκληση η Διεθνής χαιρετίζει την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας στη Γαλλία, εκφράζοντας όμως αμφιβολίες αν πρόκειται για πραγματικό βήμα προς τα εμπρός. «Η δημοκρατία - λέει χαρακτηριστικά η έκκληση - δεν ανέτρεψε το θρόνο, πήρε μόνο τη θέση του που είχε αδειάσει. Δεν ανακηρύχτηκε σαν κοινωνική κατάκτηση μα σαν εθνικό μέτρο άμυνας. Βρίσκεται στα χέρια μιας προσωρινής κυβέρνησης, που αποτελείται εν μέρει από γνωστούς ορλεανικούς και εν μέρει από αστούς δημοκράτες, και ανάμεσα σε αυτούς είναι και μερικοί που η εξέγερση του Ιούνη 1848 άφησε πάνω τους τα ανεξίτηλο στίγμα της. Ο καταμερισμός της δουλιάς ανάμεσα στα μέλη της κυβέρνησης δε φαίνεται να υπόσχεται πολλά καλά. Οι ορλεανικοί κατέλαβαν τις ισχυρές θέσεις του στρατού και της αστυνομίας, ενώ στους λεγόμενους δημοκρατικούς έπεσαν οι θέσεις με τα παχιά λόγια».
Η προσωρινή κυβέρνηση που ανακηρύχτηκε στις 4 Σεπτέμβρη αποφάσισε να συνεχίσει τον πόλεμο, αλλά οι Πρώσοι συνέχισαν να νικούν. Στις 16 Σεπτέμβρη του 1870, τα γερμανικά στρατεύματα έφτασαν έξω από το Παρίσι και στις 19 Σεπτέμβρη, ύστερα από την αποτυχημένη για τους Γάλλους μάχη κοντά στο Σατιγιόν, τα γερμανικά στρατεύματα απέκλεισαν την πόλη.
Η πολιορκία του Παρισιού κράτησε πιο πολύ από τέσσερις μήνες. Οι εργαζόμενες μάζες της πόλης υπέφεραν αβάσταχτα, η θνησιμότητα αυξήθηκε πάρα πολύ, η επισιτιστική κατάσταση επιδεινώθηκε. Η αστοτσιφλικάδικη τάξη από την αρχή επιδίωκε να σώσει τα συμφέροντά της και να προδώσει το λαό ερχόμενη σε συμφωνία με τους Πρώσους. Διαπραγματεύσεις για ανακωχή προωθούνταν τον Οκτώβριο του 1870, ενώ στις 27 του ίδιου μήνα ο στρατάρχης Μπαζέν παρέδωσε στον εχθρό το Μετς με όλο το στρατό του. Στην προδοτική συμπεριφορά της αστική τάξης, το προλεταριάτο απάντησε με εξέγερση στις 31 Οκτώβρη 1870, που όμως δεν είχε επιτυχία, διότι η εργατική τάξη ήταν ακόμη ανοργάνωτη. Εδειχνε όμως το δρόμο που θα ακολουθούσαν τα πράγματα μερικούς μήνες αργότερα.
Η κυρίαρχη τάξη προχώρησε σε μια νέα προδοσία στις 19 Γενάρη του 1871, όταν οδήγησε σε μια βέβαιη καταστροφή την εθνοφρουρά, όπου χάθηκαν χιλιάδες λαϊκοί αγωνιστές, με την οργάνωση μεγάλης εξόδου στον τομέα του Μπινζαβάλ (κοντά στο Παρίσι). Έτσι, ξέσπασε καινούρια εξέγερση στο Παρίσι, στις 22 Γενάρη, που όμως ήταν και αυτή αποτυχημένη, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να προχωρήσει σε μαζικές συλλήψεις επαναστατών, στο κλείσιμο των πολιτικών λεσχών και των δημοκρατικών δημοσιογραφικών οργάνων, στην απαγόρευση των λαϊκών συγκεντρώσεων. Η προδοσία της αστοτσιφλικάδικης ολιγαρχίας ολοκληρώθηκε με την υπογραφή συνθήκης ανακωχής και την παράδοση του Παρισιού στον εχθρό στις 28 Γενάρη του 1871.
Στις 8 Φλεβάρη εκλέχτηκε νέα εθνοσυνέλευση, σύμφωνα με τους όρους της ανακωχής, στη σύνθεση της οποίας πλειοψηφούσαν οι μοναρχικοί. Στις 17 Φλεβάρη πρωθυπουργός ανέλαβε ο Θιέρσιος και στις 26 του ίδιου μήνα υπογράφηκε στις Βερσαλλίες η προκαταρκτική συμφωνία ειρήνης, η οποία επικυρώθηκε από την εθνοσυνέλευση την 1η Μάρτη.
Οι ληστρικοί όροι της προκαταρκτικής συνθήκης ειρήνης (η Γαλλία έχανε την Αλσατία και την Ανατολική Λωραίνη και υποχρεωνόταν να πληρώσει μια τεράστια πολεμική αποζημίωση από 5 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα) και η προδοσία των κυρίαρχων τάξεων της Γαλλίας οδήγησαν το παρισινό προλεταριάτο, το οποίο σημειωτέον δεν είχε αφοπλιστεί, σε νέα εξέγερση για ένα καινούριο κοινωνικό σύστημα.
Για να αντιμετωπίσουν την αστοτσιφλικάδικη αντίδραση που είχε συσπειρωθεί γύρω από την κυβέρνηση του Θιέρσιου, οι εργάτες και οι μικροαστοί του Παρισιού ίδρυσαν το Φλεβάρη - Μάρτη του 1871 μια μαζική πολιτική οργάνωση, τη «Δημοκρατική Ομοσπονδία της Εθνοφρουράς του Τμήματος του Σηκουάνα» με δύναμη 215 τάγματα που συγκροτήθηκαν στις εργατικές και σε άλλες δημοκρατικές συνοικίες. Η Κεντρική Επιτροπή της Οργάνωσης αυτής, με επικεφαλής επιφανείς δημοκράτες και σοσιαλιστές (ανάμεσά τους και μέλη της Διεθνούς), έγινε το έμβρυο της νέας λαϊκής εξουσίας που ξεπηδούσε μέσα από το λαό11.
Στις 18 Μάρτη του 1871, κυβερνητικά στρατεύματα εισέβαλαν στις εργατικές συνοικίες του Παρισιού, στο Μπελβίλ και αλλού, περικύκλωσαν τη Μονμάρτη και απαίτησαν την παράδοση των όπλων της Εθνοφρουράς. Οι εθνοφρουροί με την υποστήριξη του λαού προέβαλαν αντίσταση, οι στρατιώτες διατάχθηκαν να επιτεθούν, αλλά λίγοι από αυτούς υπάκουσαν. Δύο στρατηγοί, ο Λεκόντ και ο Τομά, συνελήφθησαν από τους στρατιώτες τους και τουφεκίστηκαν. Η ΚΕ της Εθνοφρουράς πέρασε στην επίθεση. Έτσι ξεκίνησε η εξέγερση. Οι εξεγερμένοι κατέλαβαν το Δημαρχείο, ενώ η εξουσία πέρασε στα χέρια της Κεντρικής Επιτροπής της Εθνοφρουράς. Στις 20 Μάρτη έγιναν προσπάθειες εξέγερσης και σε άλλες πόλεις, που όμως απέτυχαν. Εν τω μεταξύ, η κυβέρνηση της Γαλλίας μεταφέρθηκε στις Βερσαλλίες (17 με 18 χλμ. δυτικά του Παρισιού), που οι Γερμανοί είχαν, στο μεταξύ, εκκενώσει.
Στις 26 Μάρτη, εκλέγεται η Παρισινή Κομμούνα και στις 28 ανακηρύχτηκε πανηγυρικά και επίσημα σε κυβέρνηση. «Το Παρίσι - γράφει ο Remi Gossez - άνοιγε μια λευκή σελίδα στο βιβλίο της Ιστορίας και έγραφε το πανίσχυρο όνομά του. Διακόσιες χιλιάδες ελεύθεροι άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να διακηρύξουν την ελευθερία τους και να διαδηλώσουν μέσα στο θόρυβο των κανονιών τη δημιουργία ενός νέου θεσμού... Τι γράψανε, όμως, στη λευκή σελίδα, οι εκλεκτοί του λαού; Την αντίληψη μιας νέα κοινωνίας. Την αντίληψη αυτή έμελλε να την κληρονομήσει, τελικά, η εργατική τάξη του Παρισιού».
Η Κομμούνα έπεσε στις 28 Μάη του 1871. Το τέλος της Κομμούνας υπήρξε τραγικό. Οι κυρίαρχες τάξεις της Γαλλίας θέλησαν να τιμωρήσουν παραδειγματικά το προλεταριάτο για το γεγονός ότι αμφισβήτησε την εξουσία τους και στην επιδίωξή τους αυτή βρήκαν αρωγό τους πρώην εχθρούς τους, δηλαδή την πρωσική ολιγαρχία. Γράφει ο Denis Richards: «Αδυνατώντας να καταλάβει το Παρίσι με έφοδο και άγριο βομβαρδισμό, ο Thiers αναγκάστηκε να ζητήσει από τον Βίσμαρκ να του επιτρέψει να αυξήσει το στρατό της Γαλλίας από 80.000 σε 150.000. Αλλά και μετά από συνεχή επίθεση πέντε εβδομάδων, όταν ο στρατός της Συνέλευσης (φιλομοναρχικός) κατόρθωσε να μπει στο Παρίσι έπρεπε να παλέψει από δρόμο σε δρόμο, από σπίτι σε σπίτι έως ότου κυριαρχήσει σε όλη την πόλη». Η αγριότητα των νικητών ξεπερνούσε κάθε προηγούμενο. «Οι φυλακές του Παρισιού πλημμύρισαν από το αίμα, τα νεκροταφεία από τους άταφους νεκρούς... Εχει υπολογιστεί ότι το επεισόδιο της Κομμούνας την άνοιξη του 1871 κόστισε υλικές ζημιές 20.000.000 χρυσά φράγκα της εποχής, ενώ, παράλληλα, 100.000 Παριζιάνοι πλήρωσαν με φυλακή, εξορία, εκτόπιση ή θάνατο»17. Σ' ένα τηλεγράφημά του, εκείνων των ημερών, ο Θιέρσιος ομολογούσε: «Η γη στρώθηκε από τα πτώματά τους και το φρικιαστικό αυτό θέαμα θα χρησιμεύσει για να δοθεί ένα μάθημα». Όντως, το μάθημα δόθηκε. Το προλεταριάτο στο εξής όφειλε να μη δείξει τόσο υπερβολική μεγαλοψυχία απέναντι στους ταξικούς εχθρούς του, όση έδειξε η Κομμούνα στις κυρίαρχες τάξεις της Γαλλίας.
ΤΑ ΔΙΑΤΑΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΜΜΟΥΝΑΣ
 Η σημασία που έχουν τα μέτρα και τα διατάγματα της Κομμούνας είναι ολοφάνερη. Τα παραθέτουμε σε συνέχεια κατά χρονολογική σειρά:
29 Μάρτη :α) Κατάργηση της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας και του τακτικού στρατού. Δημιουργία Εθνοφρουράς, που αποτελείτο από «όλους τους ικανούς άνδρες».β) Καθιέρωση του ασυμβίβαστου ανάμεσα στη θέση στις γραμμές της Κομμούνας και στις γραμμές των οπαδών των Βερσαλλιών.γ) Απαγόρευση των εξώσεων για τρεις μήνες και επιστροφή του ενοικίου του Μάρτη.δ) Απαγόρευση των πωλήσεων ενεχυριασμένων αντικειμένων.
30 Μάρτη: Αφοπλισμός των «νομιμοφρόνων» Εθνοφρουρών.
2 Απρίλη : Κατάργηση των τυχερών παιχνιδιών.
3 Απρίλη :Χωρισμός της Εκκλησίας από το κράτος - κατάργηση του εκκλησιαστικού προϋπολογισμού - εθνικοποίηση εκκλησιαστικών ακινήτων.
4 Απρίλη: Επικύρωση της εκλογής του Γερμανού Leo Frankel στην Κομμούνα - Διακήρυξη παγκοσμιότητας της τελευταίας: Εφ' όσον η σημαία της Κομμούνας είναι η σημαία της Παγκόσμιας Δημοκρατίας, οι ξένοι μπορούν να καταλάβουν θέση σ' αυτήν.
6 Απρίλη: α) Δημόσια καταστροφή της λαιμητόμου.β) Καθιέρωση του μέτρου των αντιποίνων ενάντια στους αντεπαναστάτες και του θεσμού της ομηρίας.
9 Απρίλη : Απελευθέρωση όσων κρατουμένων κρατούνται χωρίς κατηγορία.
12 Απρίλη  : Κατάργηση των διώξεων για διαμαρτυρία γραμματίων.
15 Απρίλη : Καθιέρωση της δημοσιότητας των συνεδριάσεων της Κομμούνας.
16 Απρίλη : Δημιουργία επιτροπής για την καταγραφή των επιχειρήσεων που εγκατέλειψαν οι ιδιοκτήτες τους και για την αποκατάσταση της λειτουργίας τους, σε συνεργασία με τους εργαζόμενους.
20 Απρίλη  : Απαγόρευση νυκτερινής εργασίας μισθωτών αρτοποιών.
26 Απρίλη: α) Ολοκληρωτική κατάργηση των προνομίων των δημοσίων υπαλλήλων - Καθορισμός νόμιμης αμοιβής τους. β) Διορισμός επιτροπής για τη δημιουργία «Ελεύθερων Πανεπιστημίων».γ) Διορισμός επιτροπής για την αναδιοργάνωση των πολιτικών δικαστηρίων με βάση το καθολικό εκλογικό δικαίωμα.
27 Απρίλη : α) Ολοκληρωτική κατάργηση ποινικής και αστικής δικαιοδοσίας των επιχειρηματιών στους τόπους δουλειάς. - Κατάργηση δικαιώματος προστίμων. - Επιστροφή όσων είχαν εισπραχθεί.β) Καθιέρωση της ασυλίας των ξένων ενάντια στις κατασχέσεις.
28 Απρίλη : α) Κατάργηση της διάκρισης «νομίμων» και «μη νομίμων» συζύγων των Εθνοφρουρών στην είσπραξη του επιδόματος των οικογενειών τους.β) Διορισμός επιτροπής για την αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης. - Καθιέρωση της δωρεάν παιδείας. γ) Μέτρα για την καταπολέμηση της πορνείας και την προστασία των πορνών.
4 Μάη : Κατάργηση των πολιτικών και επαγγελματικών όρκων.
7 Μάη : α) Καταστροφή του Παρεκκλησίου για τον Εξαγνισμό για την εκτέλεση του Λουδοβίκου του 16ου.β) Δωρεάν επιστροφή όλων των αντικειμένων αξίας κάτω των 20 φράγκων που είχαν ενεχυριαστή μετά τις 25 Απρίλη 1871.
 

Σχόλια

• Δεν υπάρχουν σχόλια για αυτό το άρθρο.

Δεν σας επιτρέπεται η υποβολή σχολίων. Παρακαλούμε συνδεθείτε.

Προηγούμενο άρθρο

Αντεργατικό όργιο με αφορμή την πανδημία

Επόμενο άρθρο

Αναλώσιμοι «ήρωες»;