Απεργιακό μέτωπο υψώνουν την Παρασκευή 28 Φλεβάρη Εργατικά Κέντρα, Ομοσπονδίες και Σωματεία σε όλη τη χώρα. Τη μέρα που συμπληρώνονται δύο χρόνια από το έγκλημα στα Τέμπη, και δίνοντας συνέχεια στις διαδηλώσεις λαού και νεολαίας που συγκλονίζουν όλη τη χώρα, σημαδεύουν τον πραγματικό ένοχο: Την πολιτική που για... Περισσότερα
7 Δεκέμβρη 1941: Η Ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ
από Η Άλλη Άποψη
Από τα σημαντικότερα επεισόδια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Συνέβη στις 7 Δεκεμβρίου 1941, όταν ιαπωνικά αεροπλάνα βομβάρδισαν τη ναυτική βάση του Περλ Χάρμπορ στη Χαβάη, όπου ναυλοχούσε ο Αμερικανικός Στόλος του Ειρηνικού. Η επίθεση αυτή, που ήταν η πρώτη σε αμερικανικό έδαφος από το 1812, είχε ως αποτέλεσμα την έξοδο των ΗΠΑ στον πόλεμο.
Το ιαπωνικό επιτελείο αποφάσισε ένα προληπτικό χτύπημα στη ναυτική βάση του Περλ Χάρμπορ, με διπλό στόχο: αφενός θα εξάρθρωνε τον αμερικανικό στόλο του Ειρηνικού και αφετέρου θα διασφάλιζε την πρόσβαση στις πλούσιες πλουτοπαραγωγικές πηγές του Δυτικού Ειρηνικού και κυρίως στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες (σημερινή Ινδονησία). Την ίδια περίοδο, στα μέτωπα της Ευρώπης οι Σοβιετικοί είχαν αποκρούσει την επίθεση των Γερμανών στη Μόσχα και περνούσαν στην αντεπίθεση. Η χώρα μας βίωνε έναν εφιαλτικό χειμώνα κάτω από την μπότα του γερμανού κατακτητή, με χιλιάδες νεκρούς από την έλλειψη τροφίμων. Στο βορειοαφρικανικό μέτωπο, ο Ρόμελ είχε ακόμη το πάνω χέρι έναντι των Συμμάχων.
Η διαταγή για επίθεση στο Περλ Χάρμπορ δόθηκε από τον αρχιναύαρχο Ισορούκου Γιαμαμότο στον επικεφαλής της επιχείρησης ναύαρχο Τσουίτσι Ναγκούμο την 1η Δεκεμβρίου 1941. Στο Περλ Χάρμπορ, που βρισκόταν στο νησί Ουάχου της Χαβάης, ναυλοχούσαν 104 πλοία (πολεμικά και συνοδείας) και στάθμευαν 390 αεροσκάφη. Επικεφαλής των ναυτικών δυνάμεων ήταν ο ναύαρχος Χάσμπαντ Κίμελ και των χερσαίων ο στρατηγός Γουόλτερ Σορτ. Η ναυτική δύναμη των Ιαπώνων με επικεφαλής 6 αεροπλανοφόρα απέπλευσε δυτικά, χωρίς να επισημανθεί από τους Αμερικανούς και έφθασε 275 ναυτικά μίλια βόρεια των Νησιών Χαβάη. Από το σημείο αυτό θα εξαπέλυαν την επίθεσή τους στο Περλ Χάρμπορ, με αλλεπάλληλα αεροπορικά κύματα.
ιαπωνικό αεροσκάφος
Στις 3:42 π.μ. της 7ης Δεκεμβρίου το αμερικανικό ναρκαλιευτικό «Condor» εντόπισε ένα γιαπωνέζικο υποβρύχιο τσέπης λίγο έξω από το Περλ Χάρμπορ. Καταδιώχθηκε και βυθίστηκε στις 6:37 π.μ. από το αντιτορπιλικό «Ward», που έριξε τα πρώτα αμερικανικά πυρά στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν ένα από τα πέντε μικρά υποβρύχια, που θα επιχειρούσαν και θα κατέστρεφαν αμερικανικά πλοία κατά τη διάρκεια των αεροπορικών επιθέσεων.
Η κύρια επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ εκδηλώθηκε στις 7:48 π.μ. με το πρώτο κύμα των αεροπλάνων, που διοικούσε πλοίαρχος Μιτσούο Φουτσίντα. Ήταν Κυριακή και επικρατούσε γενική χαλάρωση. Τα αμερικανικά ραντάρ εντόπισαν τα ιαπωνικά αεροπλάνα, αλλά οι αρμόδιοι αξιωματικοί τα θεώρησαν φίλια, καθώς περίμεναν την άφιξη σμήνους βομβαρδιστικών Β-17.
Οι Αμερικανοί πιάστηκαν στην κυριολεξία στον ύπνο και δεν μπόρεσαν να αντιδράσουν άμεσα. Τα αεροπλάνα τους καταστράφηκαν στο έδαφος, αφού ήταν παρκαρισμένα το ένα δίπλα στο άλλο για τον φόβο σαμποτάζ. Οι βόμβες και οι τορπίλες των γιαπωνέζικων αεροπλάνων έπληξαν και πολλά πολεμικά πλοία. Ακολούθησε λίγο αργότερα ένα δεύτερο κύμα αεροπλάνων με επικεφαλής τον πλωτάρχη Σιγκεκάζου Σιμαζάκι, αλλά αυτή την φορά οι Αμερικανοί είχαν προετοιμασθεί στοιχειωδώς για να αντιμετωπίσουν τους επιτιθέμενους.
Στα 90 λεπτά που κράτησε συνολικά η από αέρος επίθεση των Ιαπώνων, 2.386 Αμερικανοί (στρατιωτικοί και πολίτες) έχασαν τη ζωή τους και 1.139 τραυματίστηκαν. 188 αεροπλάνα καταστράφηκαν, 155 υπέστησαν ζημιές, 5 πλοία βυθίσθηκαν και 13 τέθηκαν εκτός μάχης. Οι Αμερικανοί, όμως, κατόρθωσαν να διατηρήσουν ανέπαφα τα δίκτυα της επιμελητείας (ναυπηγεία και δεξαμενές καυσίμων). Από την πλευρά τους, οι Γιαπωνέζοι έχασαν 64 άνδρες (55 αεροπόρους και 9 ναυτικούς), 29 αεροπλάνα και τα 5 υποβρύχια τσέπης.
Η απροσδόκητη αυτή επίθεση συνένωσε την αμερικανική κοινή γνώμη και εξάλειψε κάθε σκέψη για ουδετερότητα των ΗΠΑ. Την επομένη,8 Δεκεμβρίου 1941, ο πρόεδρος Ρούσβελτ χαρακτήρισε «μέρα ντροπής για το αμερικανικό έθνος την 7η Δεκεμβρίου» και το Κογκρέσο χωρίς ενδοιασμούς κήρυξε τον πόλεμο κατά του Άξονα, με μια μόνο αρνητική ψήφο, της πασιφίστριας βουλευτού του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, Τζάνετ Ράνκιν. Ο «κοιμώμενος γίγαντας» ξύπνησε και άλλαξε τις ισορροπίες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από στρατιωτικής πλευράς, το χτύπημα δεν ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τις ΗΠΑ, αφού οι γιαπωνέζοι δεν κατόρθωσαν να καταστρέψουν τις εγκαταστάσεις επιμελητείας των Αμερικανών. Αυτός θα ήταν ο στόχος του τρίτου κύματος της αεροπορικής επίθεσης, που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, λόγω δισταγμών του ναυάρχου Γιαμαμότο.Επίσης, έμειναν ανέπαφα τα αεροπλανοφόρα και τα υποβρύχια, που θα σήκωναν το κύριο βάρος του πολέμου στον Ειρηνικό και θα αντέστρεφαν το αρχικό πλεονέκτημα των Ιαπώνων. Αυτό έδωσε το δικαίωμα σε κάποιους συγγραφείς να υποστηρίξουν ότι η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ ήταν εν γνώσει του Προέδρου Ρούσβελτ, ο οποίος την άφησε να εξελιχθεί για να κάμψει την αντίδραση των ουδετερόφιλων Αμερικανών και να βάλει τη χώρα στον πόλεμο, όπως επιθυμούσε και ο Τσόρτσιλ.
Οι πρώτοι που πλήρωσαν για το φιάσκο του Περλ Χάρμπορ ήταν οι διοικητές του νησιού, ο ναύαρχος Κίμελ και ο στρατηγός Σορτ, που απαλλάχτηκαν των καθηκόντων τους και αποστρατεύτηκαν με συνοπτικές διαδικασίες. Ήταν οι αποδιοπομπαίοι τράγοι, που φορτώθηκαν τα λάθη των προϊσταμένων τους στην Ουάσινγκτον και την αδράνεια των υπηρεσιών πληροφοριών, που άφησαν τους Ιάπωνες να δράσουν ανενόχλητοι.
Η πολιτική των ΗΠΑ είχε σκοπό να προκαλέσει τους Ιάπωνες;
Ακόμα και οι θερμοί υποστηρικτές της πολιτικής του Ρούσβελτ, υποστηρίζουν ότι ο πρόεδρος είπε ψέματα στον αμερικανικό λαό για να οδηγήσει τις ΗΠΑ στον πόλεμο. Η κοινή γνώμη στην Αμερική θεωρούσε την απειλή του άξονα πολύ μακρινή για να υποστηρίξει μια παρέμβαση στον πόλεμο. Ο Χίτλερ είχε αποφύγει κατ’ επανάληψη να χτυπήσει αμερικανικούς στόχους. Ο υπουργός πόλεμου Χένρι Στίμσον κατέγραψε ημερολόγιο του: «Ο Ρούσβελτ δεν είχε άλλη επιλογή από το να παγιδέψει τους Ιάπωνες στο επιτεθούν πρώτοι.»Μέχρι να γίνει αυτό, είχαν προηγηθεί διάφορες ενέργειες και κυρίως ο αποκλεισμός των Ιαπώνων από φυσικούς πόρους. Για μια χώρα σαν την Ιαπωνία που εξαρτάται κατά πολύ από τις εισαγωγές για τη κάλυψη στοιχειωδών αναγκών αυτό από μόνο του σήμαινε πόλεμο.Διάφοροι αμερικανοί φορείς έτρεφαν εχθρικά αισθήματα προς την Ιαπωνία για λόγους ιδεολογίας και οικονομίας. Όπως και σήμερα ήταν ιδιαίτερα προβληματισμένοι για την παρουσία ιαπωνικών προϊόντων στα αμερικάνικα ράφια. Και παρά το γεγονός ότι το εμπόριο με τους Ιάπωνες ήταν πολύ πιο μεγάλο από αυτό με την Κίνα, πολλοί πίστευαν ότι η τελευταία θα γινόταν κάποτε μια πολύ μεγαλύτερη αγορά για τα αμερικάνικα προϊόντα. Εάν φυσικά η Ιαπωνία δεν έφτανε εκεί πρώτα. Έτσι, όταν άρχισαν οι εχθροπραξίες μεταξύ Κινάς και Ιαπωνίας, το 1930, υπήρχε μια γενική ανησυχία.Ήδη από το 1938, ο Ρούσβελτ εξέτασε μαζί με τη Βρετανία την πιθανότητα ενός πολέμου με την Ιαπωνία. Τον Ιούλιο του 1940, ο Ρούσβελτ ξεκίνησε ένα πρόγραμμα οικονομικού αποκλεισμού στρατηγικών πόρων. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου απαγόρευσε τις εξαγωγές σιδηρού και σκραπ προς την Ιαπωνία και τον Ιούνιο του 1941 απαγόρευσε τις εξαγωγές πετρελαίου. Ένα μήνα αργότερα πάγωσε ιαπωνικούς τραπεζικούς λογαριασμούς και εξέδωσε μια ειδοποίηση ότι η συνεχιζόμενη επεκτατική πολιτική των ΗΠΑ θα εξανάγκαζε τις ΗΠΑ να προστατέψει τα συμφέροντα της. Σε διπλωματικό επίπεδο, ο Ρούσβελτ αρνήθηκε να συναντηθεί με τον Ιάπωνα πρωθυπουργό και λίγο αργότερα η Ιαπωνική κυβέρνηση έπεσε. Τα καθήκοντα πρωθυπουργού ανέλαβε ο στρατηγός Τόγιο.Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με την Ιαπωνία, ο υπουργός εσωτερικών Κορντέλ Χαλ απαίτησε από την Ιαπωνία να αποσυρθεί από τις κτήσεις της σε Κίνα και Ινδοκίνα, να σταματήσει την επιθετικότητα εναντίων των υπόλοιπων χώρων της Ασίας (συμπεριλαμβανομένων και των αποικιών των ΗΠΑ, της Βρετανίας και της Ολλανδίας ) και να διαλύσει τη ζώνη οικονομικής συνεργασίας της Άπω Ανατολής (Greater East Asia Co-Prosperity).
Η Ιαπωνία αρνήθηκε και σε απάντηση προσέφερε οικονομικές διευκολύνσεις. Αλλά η αμερικάνικη κυβέρνηση ήταν κάθετη. Δεν ήθελαν καμία συμφωνία. Ανησυχώντας για τις οικονομικές επιπτώσεις των αμερικάνικων αποκλεισμών, οι Ιάπωνες ξεκίνησαν να συζητούν το ενδεχόμενο πολεμικής αναμέτρησης αν δεν είχε επιτευχθεί κάποια συμφωνία μέχρι το Νοέμβριο. Οι αμερικάνοι αξιωματούχοι ήταν ενήμεροι γι’ αυτό χάρη στην αποκρυπτογράφηση των ιαπωνικών κωδικών και την παρεμβολή διπλωματικών μηνυμάτων.
Στις 20 Νοέμβριου, η Ιαπωνία έκανε μια τελευταία προσφορά που περιελάμβανε την αποκατάσταση της ειρήνης με την Κινά και την απόσυρση των δυνάμεων της από την Ινδοκίνα σε αντάλλαγμα με την αποκατάσταση των εμπορικών σχέσεων. Παράλληλα οι ιαπωνικές δυνάμεις είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται στα ανοιχτά των αγγλοσαξονικών αποικιών σε περίπτωση που η πρόταση δεν γινόταν δεκτή. Ο Χαλ αποκάλεσε την προσφορά απαράδεκτη και παρά το γεγονός ότι ο αμερικανικός στρατός ήθελε ακόμα αρκετό χρόνο για να προετοιμαστεί εξέδωσε ένα τελεσίγραφο στις 26 Νοέμβριου απαιτώντας την άμεση αποχώρηση των ιαπώνων.
Η μπλόφα ήταν προφανής. Προβλέποντας ότι η συμμόρφωση θα σήμαινε εξευτελισμό για τους Ιάπωνες ο Χαλ ήταν σίγουρος ότι θα απέρριπταν το τελεσίγραφο. Και είχε δίκιο. Η Ιαπωνία όντως απέρριψε το τελεσίγραφο και την επόμενη μέρα ο Χαλ είπε στον υπουργό πολέμου Στίμσον ότι το ζήτημα είναι πλέον στα χέρια του ναυτικού και του στρατού. Ασαφείς προειδοποιήσεις για το ενδεχόμενο σαμποτάζ στάλθηκαν στην Χαβάη.
Στις 26 Νοεμβρίου μια ιαπωνική αρμάδα απέπλευσε από τις νήσους Κουρίλε και στις 2 Δεκεμβρίου δόθηκε διαταγή για την επίθεση στο Περλ Χάρμπορ, με τον όρο ότι θα ακυρωνόταν σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις ξεκινούσαν ξανά. Στην Ουάσινγκτον, το πρωί της 7ης Δεκεμβρίου, ο Ρούσβελτ έμαθε ότι η Ιαπωνία θα απέρριπτε το τελεσίγραφο ακριβώς στις 1 το μεσημέρι (ώρα Ουάσινγκτον) δηλαδή την ώρα όπου μόνο σε ένα σημείο στον ειρηνικό θα είχε φως: Στη Χαβάη.
Αναπάντητα ερωτήματα
Ακόμη και σήμερα η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ παραμένει ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Κάθε τόσο μια νέα δήλωση, μια νέα ιστορία ανακινεί το θέμα. Για παράδειγμα το 1982, ο Τζον Τόλαντ, ένας από τους κορυφαίους αμερικάνους ιστορικούς έκδωσε το βιβλίο "Pearl Harbor and Its Aftermath" όπου σημειώνει: «Η διάδοχη λαθών την 6η και 7η Δεκεμβρίου είναι απίστευτη. Το μόνο λογικό είναι ότι ο Ρούσβελτ και ο στενός του κύκλος ήξεραν για την επίθεση». Την 7η Δεκεμβρίου ακολούθησε μια μαζική επιχείρηση συγκάλυψης όταν ο αρχηγός του αμερικανικού επιτελείου -σύμφωνα με κάποιο αξιωματούχο πολύ κοντά στο στρατηγό Μάρσαλ- διέταξε: «Να μη βγει τίποτα προς τα έξω. Αυτό θα πρέπει να πάει στον τάφο μαζί μας.»
Τα ερωτήματα γύρω από το τι πραγματικά προηγήθηκε της επίθεσης στο Περλ Χάρμπορ είναι πολλά και αφορούν τις πληροφορίες και τις ενέργειες των αμερικάνων επιτελών. Ας δούμε ποια είναι αυτά:
Τι ακριβώς ήξεραν ο πρόεδρος Ρούσβελτ και οι στενός του κύκλος;
Οι προσεγγίσεις σε αυτό το ερώτημα έχουν μια κλιμάκωση και αφορούν το αν η κυβέρνηση γνώριζε / υποπτεύονταν γενικά μια επίθεση στον Ειρηνικό ή μια επίθεση συγκεκριμένα στο Περλ Χάρμπορ και στις 7 Δεκεμβρίου. Αν και κανένα έγγραφο που να αποδεικνύει κάτι τέτοιο δεν έχει έρθει στην επιφάνεια, οι πιο παλιοί ιστορικοί ήταν πεπεισμένοι ότι η κυβέρνηση γνώριζε εκ των προτέρων ότι θα γινόταν επίθεση σε αμερικανοβρετανικούς στόχους του Ειρηνικού. Περαιτέρω θα έπρεπε να έχουν κάθε λόγο να εικάζουν ότι το Περλ Χάρμπορ ήταν η πιο πιθανή τοποθεσία για κάτι τέτοιο.
Ωστόσο, ο Τόλαντ πιστεύει ότι ο Ρούσβελτ ήξερε και τον τόπο και τον χρόνο της επίθεσης. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ πρέπει να είχε στη διάθεση της πληροφορίες που να υποδεικνύουν τις λεπτομέρειες της επίθεσης και δεν έκαναν τίποτα για να ειδοποιήσουν την ηγεσία του ναυτικού. Οι διοικητές του στόλου στο Περλ Χάρμπορ, που αργότερα έγιναν αποδιοπομπαίοι τράγοι, αρνήθηκαν κατηγορηματικά ότι διέθεταν ανάλογες πληροφορίες που θα τους οδηγούσαν στη λήψη επιπλέον μέτρων ασφαλείας.
Επιπλέον, οι ΗΠΑ ήξεραν σίγουρα τις προθέσεις των Ιαπώνων αφού ήταν ένα βήμα μπροστά στην παρεμβολή και αποκρυπτογράφηση των ιαπωνικών τηλεπικοινωνιών. Τα πιο εμφανή δείγματα ήταν ένα μήνυμα που αφορούσε τη διαίρεση του Περλ Χάρμπορ σε τομείς ("bomb plot" message, 9/10/41) και μια ειδοποίηση για επικείμενη επίθεση ("winds execute" message, 4/12/41).
Κανένα από αυτά τα μηνύματα δεν προωθήθηκαν εγκαίρως στους διοικητές του στόλου και όταν τελικά προωθήθηκαν αυτό έγινε με την ταχυδρομική υπηρεσία της Western Union. Όταν τα τηλεγραφήματα έφτασαν στη Χαβάη, η επίθεση ήταν ήδη σε εξέλιξη.