Η διεθνιστική αλληλεγγύη που επέδειξε και επιδεικνύει η Κούβα εδώ και πολλές δεκαετίες και ιδιαίτερα κατά την πανδημία των δυο τελευταίων ετών, έχει τις ρίζες της στην ιδεολογικοπολιτική κληρονομιά του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, ενα κομμάτι της οποίας πραγματεύεται το βιβλίο που παρουσιάζουμε.

Ταιριάζουν εδώ τα λόγια του αείμνηστου Χαρίλαου Φλωράκη: «Οι ζευγάδες φεύγουν. Η σπορά μένει. Και φουντώνει. Και μεγαλώνει. Και καρπίζει. Και ρίχνει νέους σπόρους στη γη...». Η «σπορά» του Τσε συνεχίζει και σήμερα, 55 χρόνια μετά την δολοφονία του στη Βολιβία και παρά το τσουνάμι της αντεπανάστασης στις αρχές της δεκαετίας του '90, παρά τις άοκνες προσπάθειες των αμερικανικών κυβερνήσεων και των συμμάχων τους να υπονομεύσουν την σοσιαλιστική εξουσία στην Κούβα, συνεχίζει να βγάζει καρπούς, να μεγαλώνει, να εμπνέει.

 

Και αυτό αποκτά σήμερα ιδιαίτερη σημασία, καθώς ζούμε σε μια εποχή που οι κρίσεις του καπιταλισμού, η όξυνση των ενδοιμπεριαλιστών αντιθέσεων, οι πόλεμοι και οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, η ολομέτωπη επίθεση του κεφαλαίου ενάντια στην εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα κάθε χώρας αποτελούν ξεκάθαρες ενδείξεις των αδιεξόδων ενός συστήματος που έχει σαπίσει. Ενός συστήματος που όχι μόνο αδυνατεί να ικανοποιήσει τις σύγχρονες ανάγκες του ανθρώπου, αλλά δημιουργεί συνεχώς προβλήματα αποτελώντας ουσιαστικά τροχοπέδη για την πρόοδο της ανθρωπότητας.

 

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα γράφτηκε με την σκέψη ότι οι ιδέες του Τσε, τα ιδανικά για τα οποία έζησε, αγωνίστηκε και πέθανε, είναι σήμερα πιο επίκαιρα από ποτέ. Ένα βασικό στοιχείο που με παρακίνησε να ασχοληθώ με την συγγραφή του βιβλίου ήταν επίσης η πεποίθηση ότι, για τις νεότερες κυρίως γενιές, ο Τσε πρέπει να πάψει να είναι μια στάμπα κολλημένη σε μπλουζάκια, κούπες του καφέ, μπρελόκ, πρέπει να πάψει να είναι ένα «αβλαβές εικόνισμα» μιας αφηρημένης επαναστατικότητας ή ένα είδος «αγίου των φτωχών» που δίνει παρηγοριά στους καταπιεσμένους. 

 

Αντίθετα, πρέπει να του δοθεί η πραγματική ιστορική διάσταση που δικαιούται: Αυτή του κομμουνιστή επαναστάτη, που διαμορφώθηκε μέσα από την επαφή του με την μαρξιστική-λενινιστική κοσμοθεωρία, με τις αρχές επιστημονικού σοσιαλισμού. Του ανθρώπου εκείνου που υπήρξε και μαχητής και διανοούμενος, επαναστάτης της δράσης αλλά και της γνώσης, που στο 'να χέρι κρατούσε το τουφέκι και στ' άλλο το βιβλίο. Του επαναστάτη εκείνου που, παρά τον βιολογικό του θάνατο, είναι και σήμερα ζωντανός, σε κάθε έκφανση της ταξικής πάλης, της πάλης ενάντια στο εκμεταλλευτικό σύστημα και τον ιμπεριαλισμό, οπουδήποτε χτυπά η καρδιά του αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο.

 

Έχω μελετήσει εκτενώς την βιβλιογραφία για τον Τσε, τόσο την ξενόγλωσση όσο βεβαίως και την ελληνική. Αυτό που παρατήρησα – και το οποίο υπήρξε εφαλτήριο για να γραφτεί το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα – είναι ότι απ' την υπάρχουσα βιβλιογραφία έλλειπε κάτι. Υπάρχουν βιογραφίες για τον Τσε (ορισμένες πιο εκτενείς, άλλες λιγότερο) όπως υπάρχουν και βιβλία που καταπιάνονται με διάφορους τομείς: π.χ. Το ιδεολογικοπολιτικό πλαίσιο της σκέψης του Τσε Γκεβάρα, ή την αντίληψη του για την οικονομία, την εκβιομηχάνιση, τον ανταρτοπόλεμο ως μέθοδο πάλης, κ.ο.

 

Έλλειπε ωστόσο μια – σημαντική κατά την γνώμη μου – παράμετρος της πολιτικής δράσης του Τσε και αυτή ήταν η συμβολή του στην διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής της Κούβας κατά την διάρκεια των πρώτων μετεπαναστατικών χρόνων. Με την Κουβανική Επανάσταση του 1959 άλλωστε άλλαξαν σημαντικά τα δεδομένα αναφορικά με τον προσανατολισμό της κουβανικής εξωτερικής πολιτικής, με τις συμμαχίες, με την θέση της Κούβας στο διεθνές πολιτικό στερέωμα, ειδικά σε μια εποχή όξυνσης του Ψυχρού Πολέμου.

 

Ως ηγετικό, λοιπόν, μέλος της Κουβανικής επαναστατικής κυβέρνησης, ο Τσε κλήθηκε – μεταξύ άλλων – να διαμορφώσει διπλωματικές, πολιτικές, οικονομικές και εμπορικές σχέσεις μεταξύ της Κούβας και άλλων χωρών.  Στο βιβλίο καλύπτεται η περίοδος 1959 έως το 1966, κατά την οποία ο Τσε πραγματοποίησε, ως επικεφαλής αντιπροσωπειών, πολύμηνα ταξίδια στο εξωτερικό, επισκεπτόμενος την Σοβιετική Ένωση, την Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, την Λ. Δ της Κορέας, την Τσεχοσλοβακία, καθώς και μια σειρά χώρες του λεγόμενου «Κινήματος των Αδέσμευτων», όπως η Αίγυπτος, η Ινδία, η Γιουγκοσλαβία, Ινδονησία κλπ.

 

Την ίδια περίοδο, ο Τσε υπήρξε ο βασικός εκφραστής της Κουβανικής πολιτικής σε διεθνείς συναντήσεις και οργανισμούς. Χαρακτηριστική είναι, για παράδειγμα, η ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ το 1964 (η οποία περιλαμβάνεται ολόκληρη στο βιβλίο) όπου πραγματοποιεί ευθεία επίθεση ενάντια στον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ μέσα στην ίδια την μητρόπολη του καπιταλισμού.

 

Εάν κάποιος μελετήσει τις παρεμβάσεις του Τσε στα διεθνή φόρα, τις ομιλίες του στις συνόδους διεθνών οργανισμών, θα παρατηρήσει ότι – για πρώτη ίσως φορά μεταπολεμικά – ακούγεται τόσο δυνατά, τόσο κρυστάλλινα, τόσο ξεκάθαρα, η φωνή της διεθνιστικής αλληλεγγύης, η φωνή υπέρ των καταπιεσμένων λαών που αγωνίζονταν ενάντια στα δεσμά της νεοαποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού.

 

Δικαίως ο Τσε χαρακτηρίστηκε ως ο «αρχιτέκτονας» των σχέσεων Κούβας-ΕΣΣΔ. Σχέσεις, που όπως όλοι γνωρίζουμε, ήταν πολύ σημαντικές για την επιβίωση και ανάπτυξη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην Κούβα, δεδομένου ότι η Σοβιετική Ένωση υπήρξε μέχρι το τέλος (δηλαδή μέχρι τις ανατροπές του 89-90) ο βασικός «αιμοδότης» και στήριγμα της Κούβας από οικονομικής, εμπορικής και όχι μόνο άποψης.

 

Θα ήταν, ωστόσο, ελλειπής η παρέμβαση μου αυτή, αν δεν έκανα μια πολύ συνοπτική αναφορά σε τρία βασικά συμπεράσματα που, κατά την άποψη μου, βγαίνουν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου.

 

Το πρώτο είναι ότι ο Τσε συγκρούστηκε με την γραμμή της επονομαζόμενης «ειρηνικής συνύπαρξης» η οποία υιοθετήθηκε από την ηγεσία της ΕΣΣΔ μετά το 20ο Συνέδριο του 1956. Ο Τσε δεν πίστευε στις αυταπάτες περί «ευγενούς άμιλλας των δύο συστημάτων», δηλαδή του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού. Αντίθετα, είχε σταθερή την πεποίθηση ότι επρόκειτο περί δυο ανειρήνευτων μεταξύ τους συστημάτων. Και αυτό διότι γνώριζε καλά την αδίστακτη, αιμοδιψή φύση του μονοπωλιακού καπιταλισμού.

 

Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι, μέσα από τις επισκέψεις του στις σοσιαλιστικές χώρες αλλά και την ενδελεχή μελέτη του μαρξισμού-λενινισμού, ο Τσε αντιμετώπισε με κριτικό πνεύμα μεταρρυθμίσεις και πολιτικές που εφαρμόζονταν την δεκαετία του '60, στην ΕΣΣΔ, την Γιουγκοσλαβία του Τίτο και άλλες σοσιαλιστικές χώρες. Υπογράμμιζε και αναδείκνυε, για παράδειγμα, την παρέκλλιση από αρχές της σοσιαλιστικής οικονομίας οι οποίες, νομοτελειακά, θα οδηγούσαν στην καπιταλιστική παλινόρθωση, όπως και έγινε.

 

Στην ομιλία του στην Αφροασιατική Σύνοδο, στο Αλγέρι τον Φλεβάρη του 1965 έλεγε: «Όλα ξεκινούν από τη λανθασμένη αντίληψη να θέλει κανείς να οικοδομήσει τον σοσιαλισμό με στοιχεία καπιταλιστικά χωρίς να τα αλλάξει πραγματικά στην ουσία τους. Έτσι φτάνει κανείς σε ένα σύστημα υβριδικό, που οδηγεί σε αδιέξοδο, φανερά δύσκολο, που μας υποχρεώνει σε νέες παραχωρήσεις στους οικονομικούς μοχλούς και, συνεπώς, σε μια οπισθοχώρηση».

 

Ένα τρίτο συμπέρασμα – που αν θέλετε περικλύει μέσα του και την πεμπτουσία της συνεισφοράς του κομμουνιστή επαναστάτη Γκεβάρα – είναι ότι με το παράδειγμά του ο Τσε αποτέλεσε το πρότυπο – το “πρόπλασμα” αν θέλετε – του «νέου ανθρώπου». Του ανθρώπου που γεννιέται απ' τα σπλάχνα της σοσιαλιστικής επανάστασης. Ενός ανθρώπου, δηλαδή, που με όλες του τις ανθρώπινες αδυναμίες, συνδυάζει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα ιδανικά του διεθνισμού, της αλληλεγγύης, της ανιδιοτελούς προσφοράς, της φιλομάθειας, της προσήλωσης στην επαναστατική διαδικασία.

 

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο γάλλος φιλόσοφος Σαρτρ τον αποκαλούσε ως “τον πιο ολοκληρωμένο άνθρωπο της εποχής του”... Ούτε πολύ περισσότερο ήταν τυχαίο αυτό που έλεγε ο Φιντέλ στον επικήδειο που εκφώνησε για τον Τσε στην πλατεία της Επανάστασης, στις 18 Οκτώβρη 1967:

 

"Αν θέλουμε να περιγράψουμε πώς θα θέλαμε να είναι οι άνθρωποι των μελλοντικών γενιών, πρέπει να πούμε: Να είναι σαν τον Τσε! Αν θέλουμε να πούμε πώς θα επιθυμούσαμε να διαπαιδαγωγηθούν τα παιδιά μας, πρέπει να πούμε χωρίς δισταγμό: Να διαπαιδαγωγηθούν στο πνεύμα του Τσε! Αν θέλουμε ένα πρότυπο ανθρώπου, ένα πρότυπο ανθρώπου που δεν ανήκει σε αυτούς τους καιρούς αλλά στο μέλλον, τότε, από τα βάθη της καρδιάς μου λέω ότι αυτό το πρότυπο είναι ο Τσε! Αν θέλουμε να πούμε πώς επιθυμούμε να είναι τα παιδιά μας, πρέπει να πούμε με όλη μας την καρδιά σαν φλογεροί επαναστάτες: Θέλουμε να είναι σαν τον Τσε!"  

 

Με τα λόγια αυτά του αείμνηστου Κομαντάντε Φιντέλ Κάστρο, σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και την παρουσία σας εδώ σήμερα.

 

 

Σχόλια

• Δεν υπάρχουν σχόλια για αυτό το άρθρο.

Δεν σας επιτρέπεται η υποβολή σχολίων. Παρακαλούμε συνδεθείτε.