Με μεγάλη συμμέτοχη κόσμου (μεταξύ αυτών ο πρώην δήμαρχος Τ. Καραμπατζός, ο Λ. Λακηνάνος δημοτικός σύμβουλος της ΛΑΣ, κ.α) παρουσιάστηκε στο καφέ ΝΕΟΝ της Νάουσας το απόγευμα της Δευτέρας 54/5 το νέο βιβλίο της  Θεοδώρας Μαυρίδου και Κωνσταντίνου Χατζηστυλλή, «Ιωάννης Τζαναβάρας. Ένας ξεχωριστός καθηγητής στην κατοχική Νάουσα».

Πρόκειται για μία ακόμη έκδοση της ΕΜΙΠΗ. Τους παρευρισκόμενους καλωσόρισε ο πρόεδρος της Ε.Μ.Ι.Π.Η., Μανώλης Ξυνάδας. Για το βιβλίο μίλησαν οι : Γιώργος Μάλλιος, φιλόλογος, Χρήστος Σκούπρας, Προϊστάμενος Εκ/κών Θεμάτων Δ/νσης Β/θμιας Εκ/σης Ν. Ημαθίας και μία εκ των συγγραφέων του βιβλίου, η καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής,Θεοδώρα Μαυρίδου. Στο τέλος της εκδήλωσης παρουσιάστηκε ολιγόλεπτο βίντεο με φωτογραφίες της περιόδου που ο Ιωάννης Τζαναβάρας ήταν γυμναστής στο Λάππειο Γυμνάσιο Νάουσας. Ακολούθησε διάλογος με το κοινό, ενώ υπήρχαν και ολιγόλεπτες παρεμβάσεις μαθητών του που ήταν παρόντες στην εκδήλωση.

Από την παρέμβαση του Χρήστου Σκούπρα:

"Δέχθηκα με χαρά την πρόσκληση της κας Μαυρίδου  να μιλήσω για το βιβλίο που έγραψε μαζί με τον Κώστα Χατζηστυλλή για τον Ιωάννη Τζαναβάρα. Η αποδοχή της τιμητικής πρόσκλησης οφείλεται στο γεγονός πως παρακολουθώντας τις εισηγήσεις της στα συνέδρια της ΕΜΙΠΗ σχετικά με την Ιστορία της Εκπαίδευσης και ειδικότερα του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής, διαπίστωσα την τεκμηριωμένη έρευνα που προηγείται και την ενδιαφέρουσα αφήγηση που συνθέτει για την τοπική Ιστορία. Αυτές οι πρώτες μου εντυπώσεις επιβεβαιώνονται και στο νέο βιβλίο για τον Ιωάννη Τζαναβάρα. Ο δεύτερος λόγος που αποδέχθηκα την τιμητική πρόσκληση των συγγραφέων ήταν το επιστημονικό μου ενδιαφέρον για την τοπική ιστορία και ιδιαίτερα για την δεκαετία 1940-50. Η μελέτη των συναδέλφων για τον καθηγητή του Λαπείου Ιωάννη Τζαναβάρα μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε έναν παιδαγωγό με ισχυρό αξιακό σύστημα που άφησε ανεξίτηλα τα ίχνη του στη μνήμη των μαθητών του.  Οι σπουδές του στη Γυμναστική Ακαδημία , η θητεία του στα Κέντρα Νεότητας στην Αθηνα κατά το 1937-39, η αγάπη του για το ποδόσφαιρο που οδήγησε στην ίδρυση ποδοσφαιρικού συλλόγου στην ιδιαίτερη πατρίδα του στα Αθίκια Κορινθίας, η αγάπη για τη φυσιολατρεία και τις αθλοπαιδιές αποτέλέσαντα κατάλληλα εφόδια και την απαραίτητη προϋπηρεσία να παρουσιαστεί ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής στο Λάπειο Γυμνάσιο της Νάουσας τον Νοέμβριο του 1941.

 Για ποιους λόγους αυτή η ισχυρή προσωπικότητα σημάδεψε τους μαθητές και τις μαθήτριες του Λαπείου Γυμνασίου    κατά τη διάρκεια της τετράχρονης θητείας του στην κατοχική Νάουσα;  Η απάντηση δίνεται με ενάργεια στη μελέτη των συγγραφέων. Ο Τζαναβάρας μύησε τους μαθητές του στα ομαδικά αθλήματα, όπως για παράδειγμα στο βόλεϊ  και στο ποδόσφαιρο . Οι προφορικές μαρτυρίες που συνέλεξαν  οι συγγραφείς επέμειναν στην πετυχημένη προπόνηση  του Τζαναβάρα στην ποδοσφαιρική ομάδα των μαθητών . Η ομάδα των μαθητών του Λαπείου Γυμνασίου νίκησε 2 φορές τη σχολική ομάδα  του Γυμνασίου της   Βέροιας, γεγονός που είχε να συμβεί 17 χρόνια, όπως παραδέχθηκαν οι καθηγητές του Γυμνασίου της Βέροιας.  Ο Τζαναβάρας εφάρμοσε με επιτυχία το αναλυτικό πρόγραμμα του Υπουργείου για τη Φυσική Αγωγή, πιστεύοντας πως ο αθλητισμός και η φυσιολατρεία αποτελούν απαραίτητα εφόδια των νέων. Η επιτυχία των γυμναστικών επιδείξεων στο τέλος της σχολικής χρονιάς αποτελούσε για τα χρόνια και της δικής μας μαθητικής ζωής τον καθρέφτη της δουλειάς των γυμναστών στα σχολεία. Την εποχή της κατοχής, όπως και οι ποδοσφαιρικές συναντήσεις , οι γυμναστικές επιδείξεις  αποτελούσαν ένα ενοποιητικό  κοινωνικό δεσμό, μια γιορτή σε συνθήκες ανελευθερίας.

Η πολυσχιδής προσωπικότητα του Τζαναβάρα διέπρεψε και ως συντελεστής των θεατρικών παραστάσεων του Λαπείου. Η τεκμηριωμένη μελέτη της κας Μαυρίδου και του κ. Χατζηστυλλή  αναπαριστά τη σημασία της θεατρικής σχολικής παράστασης και τις σχέσεις που διαμορφώνονται ανάμεσα σε καθηγητές μαθητές. Μέσα από το δοκίμιο μαθαίνουμε  για τους πρωταγωνιστές και πως οι καθηγητές εμπλέκονται και στη διανομή των ρόλων  και στην προετοιμασία της θεατρικής παράστασης. Οι θεατρικές παραστάσεις παρουσιάζονταν και στη Βέροια εν είδει πολιτιστικών ανταλλαγών.

Αρκούσαν μόνο τα χαρακτηριστικά μιας ισχυρής προσωπικότητας  αναθρεμμένης με τα ιδανικά της ελληνοχριστιανικής αγωγής της δεκαετίας του 1930 και τις ομογενοποιημένες αξίες της Παλιάς Ελλάδας να σημαδέψουν τις νέες και τους νέους της Νάουσας  θετικά ή και αρνητικά, μικρή σημασία έχει, κατά τη διάρκεια της κατοχής;  Προφανώς όχι, είναι μια εύκολη απάντηση.

 Ο Τζαναβάρας δεν ήταν μόνο ο γυμναστής , ο φτωχός καθηγητής που  πρωτοδιορίστηκε  στη Νάουσα. Ήταν και ένας ερασιτέχνης εραστής της πένας. Η δημιουργική του ενασχόληση με τη λογοτεχνία, τη στιχουργική και την αρθρογραφία σε τοπική εφημερίδα της Κορινθίας είναι ένα ακόμη στοιχείο της προσωπικότητας του Τζαναβάρα. Μάλιστα ο Τζαναβάρας έθετε τα λογοτεχνικά του  δημιουργήματα υπό την κρίση των  συναδέλφων του και των μαθητών του  με την απορία για την αξία των λογοτεχνημάτων του διατυπωμένη στη φράση « για να μην ρίχνω νερό στο κόσκινο», καθιστώντας έτσι εμμέσως τους αναγνώστες συνδημιουργούς.  …

Όλα αυτά τα στοιχεία της προσωπικότητας του ιωάννη τζαναβάρα πιθανόν να μην τον καθιστούσαν αξιομνημόνευτο  από την πλειονότητα των μαθητών του αν δεν συνοδεύονταν από την παιδαγωγική σχέση που είχε αναπτύξει με τους μαθητές του , βασισμένη στον αμοιβαίο σεβασμό, στη φιλία, στην αυστηρότητα κατά την εκτέλεση των ασκήσεων , στη σπουδαιότητα με την οποία περιέβαλλε το λειτούργημά του. Ο Τζαναβάρας αποτελούσε ένα πρότυπο για τους μαθητές του. Και η ερευνητική μελέτη των συναδέλφων έμμεσα φιλοτεχνούν αυτό το πρότυπο.

  Οι μικρές χαρές και πίκρες της καθημερινότητας  που αντιμετώπισε ο Τζαναβάρας κατά τη διάρκεια της τετράχρονης θητείας του στη Νάουσα μας οδηγούν να αναρωτηθούμε  για το αν και σε ποιο βαθμό αποτυπώνεται  μέσα από τα κείμενά του η εικόνα της κατοχικής Νάουσας. Η διατυπωμένη αυτή απορία συνειρμικά μας υπενθυμίζει και τις ενστάσεις και κατηγόριες που διατυπώθηκαν για τον Οδυσσέα Ελύτη , ‘όταν στην ακμή της γερμανικής κατοχής στην Αθήνα , αυτός εκδίδει το 1943 την πρώτη του ποιητική συλλογή « Ηλιος ο Πρώτος». Καλά, μέσα στα σκοτάδια τα κατοχής πως αυτός μιλάει για τη χαρά και το φως του αιγαιοπελαγίτικου τοπίου;  Πολλές φορές ξεχνάμε πως ανεξάρτητα από τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που συμβαίνουν , η ζωή προχωράει με το δικό της ρυθμό, τις χαρές και τις λύπες της ακόμη και κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής….

Στην κατοχή το χαμόγελο δεν έλειψε από τα χείλη, το ανέκδοτο έπαιρνε κι έδινε, οι αναμνήσεις μας σήμερα εμπλέκονται με πικρές νοσταλγίες και με ήχους ακορντεόν. Κανείς δεν αποπειράθηκε- γιατί δεν μπορεί- να μιλήσει με χιούμορ για τα χρόνια του 1946-50. Η Κατοχή είναι ένας πολύχρωμος πίνακας όπου το μαύρο δένει παράδοξα με το κόκκινο, με το γαλάζιο, με όλα τα χρώμα τα ίριδας. Το χρώμα του εμφυλίου είναι το μαύρο, ένα απέραντο απ’ άκρη σ’ άκρη μαύρο, κι η μνήμη δεν μπορεί να ρίξει πουθενά μια ευφρόσυνη ματιά.

Αυτήν ακριβώς την αντίθεση συναντάμε και στην πορεία του Τζαναβάρα. Μετά την παραγωγική του θητεία στη Νάουσα  , μετατίθεται στο χωριό του , στρατεύεται κατά την διάρκεια του Εμφυλίου και φονεύεται στο Πήλιο το 1948  σε ηλικία 36 χρονών….

Όσο κανείς να θέλει  ν’ αποφύγει την ιστορία  που σφραγίζει την ύπαρξή   μας , έρχεται η στιγμή που και εμείς γινόμαστε μέρος της. Αυτό το στοιχείο είναι που με γοητεύει στη μελέτη των συναδέλφων της κας Μαυρίδου και του κ. Χατζηστυλλή. Με ποιόν τρόπο η Ιστορία εισβάλλει   όχι μόνο στις χαραμάδες της προσωπικής ιστορίας αλλά και στο κατώφλι της ύπαρξης.  Τι μαθαίνουμε λοιπόν για την κατοχική Νάουσα μέσα από τα κείμενα του Ιωάννη Τζαναβάρα;  

Καταρχήν, η Νάουσα , όπως και η γειτονική Βέροια, δεν αντιμετώπισε την κατοχική πείνα, όπως την αντιμετώπισαν οι μεγαλουπόλεις της Ελλάδας και τα νησιά. Γράφει χαρακτηριστικά ο Τζαναβάρας  για τη Νάουσα του 1942. Ευτυχώς εδώ τα πράγματα είναι φτηνότερα, Το αραποσίτι έχει 800 δραχμές, 700 το μοσχάρι, 800 το αρνί, φασόλια 900, λάδι 0000, το ίδιο το σαπούνι, οι ελιές το ίδιο. <τα εστιατόρια κάτι έχουν αλλά λάδι ΝΙΞ…. Εφέτος έχουμε 450 μαθητές (παιδιά κορίτσια) Τα περισσότερα είναι πλουσιόπαιδα και καλοτρώνε».  
Η χαρακτηριστικά για κάποια Χριστούγεννα της Κατοχής γράφει: «Και τι φαγητό; Προπολεμικό και σε ποιότητα και σε ποικιλία Και τούτο χάρις στην αφθονία των τροφίμων που παρουσίασε η Νάουσα. Σπάνια να βρεις σπίτι που να μην είχε μανάρι ή γουρούνι. «

Το δεύτερο γεγονός που αφορά στην οργάνωση της κατοχικής ζωής έχει να κάνει με την υποχρέωση των δημοσίων υπαλλήλων να διορίζονται από τις  αρχές υπεύθυνοι για των αλωνισμό των σιτηρών και τη συγκέντρωση του δικαιώματος των Γερμανών και την  απόδοση των ανάλογων οκάδων. Το καλοκαίρι του 1942 ο Τζαναβάρας ορίζεται υπεύθυνος της Επιτροπής στο Ροδοχώρι. Να πως περιγράφει την παραμονή του στο χωριό.

Η ιστορική αναπλαισίωση κορυφώνεται με τις πληροφορίες που διασώζει το πρακτικό  του Λαπείου Γυμνασίου στις 15 Μαρτίου του 1945 με την ευκαιρία της προετοιμασίας της θεατρικής παράστασης  Ο Παπαφλέσσας.  Λίγες μέρες πρίν στις αρχές Μαρτίου  έγινε η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας της Βάρκιζας. Οπωσδήποτε στις 15 Μαρτίου 1945- έναρξη του σχολικού έτους σύμφωνα με το πρακτικό- έχουν εγκατασταθεί στη Νάουσα  οι νέες στρατιωτικές αρχές μαζί με τον νέο Δήμαρχο. Η περίοδος της Εαμικής εξουσίας που είχε ξεκινήσει με την απελευθέρωση της πόλης  στις 9 Σεπτεμβρίου του 1944 είχε λήξει. Σύμφωνα με τον συντάκτη του πρακτικού του Λαπείου ανατίθεται εις τους καθηγητάς εργασίαν επειμελημένην και πάντοτε  εις τα εθνικά και θρησκευτικά πλαίσια». Η επιλογή του θεατρικού έργου ο Παπαφλέσσας δεν ήταν τυχαία Οι συγκρίσεις με το αβέβαιο μέλλον της Ελλάδας ήταν αναπόφευκτες.  Και η σύντομη προετοιμασία της θεατρικής παράστασης δεν εμπόδισε να αποτελέσει μια μεγάλη επιτυχία   των μαθητών του Γυμνασίου και του Τζαναβάρα προσωπικά.

Ολοκληρώνοντας αυτή τη σύντομη παρουσίαση θέλω να τονίσω πως οι συγγραφείς της μελέτης φιλοτέχνησαν μέσα από αδημοσίευτες πηγές, επιστολές, ιδιωτικά  αρχεία , προφορικές μαρτυρίες, το πορτρέτο ενός δασκάλου με ισχυρές αρχές τόσο στη διδασκαλία της Φυσικής Αγωγής, στην παιδαγωγική σχέση του με τους μαθητές και τις μαθήτριες . Ο Τζαναβάρας παρέμεινε στη μνήμη των μαθητών του εεπιδή ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα.  Η Θεοδώρα Μαυρίδου και ο Κώστας Χατζηστυλλής κατάφεραν  να συνθέσουν μια μελέτη που αξίζει να διαβαστεί , επειδή σ’ αυτήν εισβάλλει μαζί με τους επιμέρους στόχους που έθεσαν και η Ιστορία. ..»

Σχόλια

• Δεν υπάρχουν σχόλια για αυτό το άρθρο.

Δεν σας επιτρέπεται η υποβολή σχολίων. Παρακαλούμε συνδεθείτε.