Με μεγάλη επιτυχία έγινε η παρουσίαση των βιβλίων του Ρ. Αλβανού στη κατάμεστη αίθουσα της Ελιάς στη Βέροια το απόγευμα της Τρίτης 8/11.

Παρουσιάζουμε ολόκληρη την παρέμβαση του δημοσιογράφου-συγγραφέα Αλέκου Χατζηκώστα για το βιβλίο του "Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος"

"Το βιβλίο διατηρεί έναν χαρακτήρα “προφορικότητας” στην αφήγηση και φυσικά δεν αποτελεί μία απόπειρα συγγραφής της Ιστορίας με παραπομπές και επιστημονικό λόγο, αλλά ασφαλώς μία στρωτή διήγηση που απευθύνεται σε όλους και κυρίως στους μη σε βάθος γνώστες της. Ουσιαστικά είναι η αντίληψη που έχει ο συγγραφέας για την δεκαετία του ’40.

Φυσικά, όπως φάνηκε και από το …θέμα της Έκθεσης στις Πανελλαδικές πραγματεύεται και τις γενικότερες θέσεις του συγγραφέα για την Ιστορία. Επομένως θα προσπαθήσω με αφορμή το βιβλίο να καταφύγω αναγκαστικά σε γενικεύσεις, ενώ εντελώς συνθηματολογικά θα απαντήσω και σε ιδιαίτερα ζητήματα που θίγει, καταθέτοντας τις διαφωνίες μου μιας και είναι πολλές και ουσιαστικές!

1.Ξεκινώ από έναν γενικό κανόνα. "Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την Ιστορία, τη δημιουργούν όμως, όχι όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν. Η παράδοση όλων των νεκρών γενεών βαραίνει σα βραχνάς στο μυαλό των ζωντανών". Αυτή η φράση του Μαρξ, γραμμένη στη "18η Μπριμέρ",θα μπορούσε να είναι γενικός κανόνας, όσον αφορά την ερμηνεία του όρου Ιστορία, ως συνόλου των πράξεων του παρελθόντος, τρόπου ερμηνείας των αιτίων που τις προκάλεσαν και παραγωγής της ιστορικής γνώσης. Για να γνωρίσουμε όμως την Ιστορία καλά, χρειαζόμαστε την επιστήμη της Ιστορίας. Με βάση αυτό, νεολογισμοί του στυλ «αντικειμενική ιστορία δεν υπάρχει» δεν ευσταθούν.

Για να παρουσιάσει κανείς ένα βιβλίο που έχει ως θέμα του την Ιστορία, πρέπει πρώτ' απ' όλα να αναλύσει, μερικά από τα γενικά θέματα που σχετίζονται άμεσα με την Ιστορία και την ιστοριογραφία.

Τι είναι Ιστορία; Ιστορία είναι η πάλη των τάξεων. Ο Ενγκελς στον πρόλογο για την τρίτη έκδοση της: "18ης Μπριμέρ" γράφει: "... ο Μαρξ πρώτος είχε ανακαλύψει το μεγάλο νόμο της κίνησης της ιστορίας, που σύμφωνα μ' αυτόν όλοι οι ιστορικοί αγώνες, αδιάφορο αν γίνονται στον πολιτικό, θρησκευτικό, φιλοσοφικό ή σε οποιονδήποτε άλλο ιδεολογικό τομέα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά (...) καθαρή έκφραση των αγώνων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Και ότι η ύπαρξη των τάξεων αυτών και συνεπώς και οι συγκρούσεις τους, εξαρτώνται από το βαθμό ανάπτυξης της οικονομικής τους θέσης, από τον τρόπο της παραγωγής και της ανταλλαγής τους που απορρέει από αυτόν". Ο Μαρξ μελέτησε την Ιστορία ως σύνολο γεγονότων και διατύπωσε τον κανόνα πως κυρίαρχος παράγοντας εξέλιξής της είναι η οικονομία. Η οικονομία, όχι απλώς ως σύνολο θεωρητικών απόψεων ή επιμέρους πολιτικών αποφάσεων, αλλά ως συγκεκριμένος τρόπος παραγωγής των αντικειμενικών, δηλαδή των υλικών, συνθηκών της ζωής, ως σύνθετος μηχανισμός επιβίωσης, αλλά και ως σύνολο σχέσεων, όπως αυτές προκύπτουν από τις παραγωγικές δραστηριότητες. Έγραψε ο Μαρξ στο βιβλίο του για τη "Γερμανική Ιδεολογία": "Οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να ζουν, για να μπορούν να κάνουν Ιστορία". Το μάθημα της ζωής όμως δε χαρίζεται, κατακτιέται. Άρα, αυτοί που μπορούν να κάνουν Ιστορία είναι αυτοί που αγωνίζονται, για να κατακτήσουν το δικαίωμα της ζωής.

2. Η ιστορία της Αντίστασης (1941 - 1944), του Εμφυλίου Πολέμου (1946 - 1949), κι ειδικότερα ο ρόλος κι η θέση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, του ΔΣΕ και του ΚΚΕ αποτελούν κραυγαλέες περιπτώσεις του ταξικού χαρακτήρα της ιστοριογραφίας. Οι γενικές ερμηνείες, οι σχετικές με τη δεκαετία του '40 κινούνται ολοένα και ποιο πολύ σε ένα επίπεδο πλαστογράφησης και στρέβλωσης. Πρόκειται για ένα ανεπίσημο "πόλεμο" από την πλευρά της αστικής τάξης και των πολύμορφων απολογητών της, έναν πόλεμο κατά της επιστήμης. Δεν είναι απλά «πόλεμος μνήμης» αλλά κάτι βαθύτερο. Τη δεκαετία του ’40 το καπιταλιστικό σύστημα της χώρας μας γνώρισε τον μεγαλύτερο κίνδυνο ύπαρξης του. Μαζικά οι λαϊκές μάζες βγήκαν στο προσκήνιο, αμφισβήτησαν ακόμη και ένοπλα την παρουσία του στη χώρα μας. Ο τρίχρονος αγώνας του ΔΣΕ υπήρξε δίκαιος, ηρωικός και μεγαλειώδης. Εξέφραζε τα συμφέροντα της συντριπτικής πλειονότητας του πληθυσμού ενάντια στα συμφέροντα των εκμεταλλευτών και καταπιεστών της. Ο αγώνας του ΔΣΕ αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον εικοστό αιώνα. Η λαθολογία, το δήθεν μάταιο του αγώνα, το ιδεολόγημα ότι η επιλογή της ένοπλης πάλης ήταν τυχοδιωκτισμός της ηγεσίας του ΚΚΕ και προσωπικά του Γενικού Γραμματέα της ΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και ο εκλεπτυσμένος αντικομμουνισμός αποτελούν συστατικά στοιχεία της αστικής προπαγάνδας, τα οποία αναπαράγονται και από τον οπορτουνισμό, στις διάφορες παραλλαγές του, και ως προς τις αιτίες της ήττας του ΔΣΕ, αλλά και ως προς τη δράση του ΚΚΕ.

Για παράδειγμα ο οπορτουνισμός συγκαλύπτει τη βία του αστικού κράτους, που εκφράζεται με τη νομοθεσία, τους θεσμούς, τα όργανα εξουσίας. Συγκαλύπτει και την πολύμορφη βία που ασκούν οι καπιταλιστές κατά των εργατών και των εργατριών, των εργαζομένων μισθωτών στους τόπους δουλειάς. Οι πόλεμοι δεν εξαπολύονται από παράλογους και ψυχοπαθείς, ούτε καν από εκείνους που έχουν μεμονωμένα ιδιοτελή συμφέροντα.

Σε κάθε ταξική κοινωνία υπήρχαν και υπάρχουν πόλεμοι ως συνέχεια της πολιτικής των καταπιεστικών τάξεων με τα λεγόμενα ειρηνικά μέσα. Υπάρχουν αντιδραστικοί και επαναστατικοί πόλεμοι. Και θα καταργηθούν μόνο όταν πάψουν να εξουσιάζουν αυτοί που καταπιέζουν και δολοφονούν λαούς, αυτοί που χρησιμοποιούν τα όπλα εκεί που δεν μπορεί να γίνει η με ειρηνικά πολιτικά μέσα διείσδυση των κεφαλαίων.

3. Τα τελευταία χρόνια, έχει ενταθεί η προσπάθεια για την παραχάραξη της Ιστορίας βασικών στιγμών της ταξικής πάλης στη χώρα μας. Η επίθεση περιλαμβάνει τα νέα βιβλία Ιστορίας σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος, ταινίες και ντοκιμαντέρ αναφορικά με την «Ιστορία του Εμφυλίου Πολέμου», πληθώρα δημοσιεύσεων και συνεδρίων. Αναπόσπαστο κομμάτι αυτής της διαδικασίας συνιστά η απαίτηση καθιέρωσης μιας κυρίαρχης ιστοριογραφίας που θα δυσφημεί την ταξική πάλη, τους αγώνες του λαϊκού κινήματος. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια ολομέτωπη απόπειρα παραχάραξης της Ιστορίας, η οποία περιλαμβάνει τόσο την αναγνώριση μιας «ακαδημαϊκής» επίσημης Ιστορίας, όσο και την εκλαΐκευσή της, ώστε να μπορεί ευκολότερα να διεισδύει στη συνείδηση της εργατικής τάξης και των άλλων φτωχών λαϊκών στρωμάτων.

Οι αυτοαποκαλούμενοι εισηγητές του «νέου κύματος», αποτελώντας προκεχωρημένο φυλάκιο της αστικής ιστοριογραφίας, ισχυρίζονται ότι η καταγραφή της Ιστορίας του «Εμφυλίου Πολέμου» έγινε μεροληπτικά, αρχικά από τους νικητές του (την περίοδο 1949 - 1974) κι έπειτα από τους ηττημένους(1974 - σήμερα). Φυσικά, ως επικράτηση της ιστοριογραφίας των ηττημένων παρουσιάζονται συνήθως οι σοσιαλδημοκρατικές και οπορτουνιστικές προσεγγίσεις που κυριάρχησαν τη δεκαετία του 1980 και αναπαράγονται έως τις μέρες μας. Με αυτήν την έννοια, η καταγραφή της Ιστορίας του «Ελληνικού Εμφύλιου Πόλεμου» θεωρείται ως ένα παράδοξο φαινόμενο, σύμφωνα με το οποίο η κυρίαρχη ιδεολογία για την Ιστορία δεν είναι η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης, δηλαδή η Ιστορία των νικητών. Όμως, και η σοσιαλδημοκρατική και οπορτουνιστική ιστοριογραφία σε καμιά περίπτωση δεν αποτελούν την εξιστόρηση του ταξικού εμφυλίου από τη σκοπιά των ηττημένων. Πρόκειται μονάχα για μια έκφραση της κυρίαρχης ιστοριογραφίας, σε μια περίοδο που - κάτω και από την πίεση του εργατικού και του κομμουνιστικού κινήματος - προάχθηκε μια διαφορετική πολιτική ενσωμάτωσης της εργατικής τάξης, η οποία δεν ήταν συμβατή με το χυδαίο αντικομμουνισμό των μετεμφυλιακών χρόνων.

Ωστόσο, σήμερα, ακόμα και αυτές οι ραφιναρισμένες θέσεις προάσπισης της αστικής εξουσίας παρουσιάζονται ως η ιστοριογραφία των ηττημένων, προκειμένου, στη συνέχεια, να χαρακτηριστούν ως «υποκειμενική ιστοριογραφία», η άρνηση της οποίας θ' ανοίξει το δρόμο για την επαναφορά στην «επιστημονική αντικειμενικότητα» της υπεράσπισης της εξουσίας του κεφαλαίου ή - με άλλα λόγια - σε ακόμα πιο επιθετικές θέσεις ενάντια στο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα. Στηριζόμενοι σε αυτό το σκεπτικό, οι εισηγητές του «νέου κύματος» προκρίνουν τη δική τους ερμηνεία ως αποκατάσταση της αντικειμενικότητας στην καταγραφή της Ιστορίας. Όμως, κάτω από την απαίτησή τους για αντικειμενικότητα και μη «πολιτικό χρωματισμό» της Ιστορίας, αποκρύπτεται ότι η καταγραφή και ερμηνεία της Ιστορίας δεν μπορεί να υπάρξει ανεξάρτητα από την ταξική πάλη, από την τοποθέτηση του ιστορικού υπέρ των συμφερόντων της αστικής ή της εργατικής τάξης. Ουδέτερη ιστοριογραφία δεν υπήρξε και ούτε πρόκειται να υπάρξει, διότι στην ταξικά διαφοροποιημένη οικονομία η ιδεολογική πάλη για την Ιστορία είναι έκφραση των αντιτιθέμενων ταξικών συμφερόντων.

Και ορισμένα «συνθηματολογικά με βάση αναφορές του βιβλίου

-Δεν υπάρχει αντικειμενική ιστορία; Το ιστορικό γεγονός , όταν είναι ένα βεβαιωμένο ιστορικό γεγονός θα παραμείνει τέτοιο στον αιώνα τον άπαντα και κανένα υποκείμενο δεν θα αλλοιώσει την αντικειμενική του υπόσταση. Το μόνο που μπορεί να κάνει το κάθε υποκείμενο είναι να το κοιτάξει διαφορετικά, να δώσει διαφορετικό νόημα.

- Το ΟΧΙ δεν το είπε ούτε τυπικά, ούτε ουσιαστικά ο Μεταξάς.

-Το ΚΚΕ δεν μπήκε επικεφαλής της Αντίστασης και γιγαντώθηκε γιατί είχε τεχνογνωσία στην παράνομη δράση, αλλά γιατί η γραμμή του εξέφραζε τα άμεσα και μακροπρόθεσμα λαϊκά συμφέροντα και ανάγκες.

-Οι Άγγλοι δεν έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην  ανάπτυξη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ αλλά από την πρώτη στιγμή προσπάθησαν για τον έλεγχο και στη συνέχεια υπονόμευσή του.

-Η συνεργασία με τον κατακτητή δεν αφορούσε μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, το αντίθετο και κυρίως τα ανώτερα στρώματα.

-Η συγκρότηση των Ταγμάτων Ασφαλείας είχε να κάνει πρώτιστα με τις μεταπολεμικές επιδιώξεις της αστικής τάξης, ήταν το οπλισμένο της χέρι όπως αποδείχθηκε και μετά.

-Προφανώς και η θεωρία των ποσοστών σε όλες τις παραλλαγές είναι αναπόδεικτη, συκοφαντική για την ΕΣΣΔ και κυρίως αδύναμη να περιγράψει τη συνθετότητα των διεθνών εξελίξεων τότε. Δυστυχώς στην Αγγλική ανάμειξη σημαντικό ρόλο έπαιξαν π.χ οι λαθεμένες επιλογές της ηγεσίας του ΕΑΜικού κινήματος μέσω των Συμφωνιών Λιβάνου και Γκαζέρτας.

-Περί ραφιναρισμένης «κόκκινης βίας» και αντιφρονούντων του ΕΑΜ. Στην Ελλάδα της γερμανικής Κατοχής υπήρχαν συνεργάτες του κατακτητή, υπήρχαν όργανα της ναζιστικής Ελληνικής Πολιτείας, υπήρχαν Τάγματα Ασφαλείας με γερμανικές στολές και Γερμανούς διοικητές, υπήρχαν προδότες, υπήρχαν πλουτήσαντες σε βάρος συμπατριωτών τους. Και αυτοί ποτέ δεν τιμωρήθηκαν, αντίθετα έπαιξαν αργότερα τον ρόλο «του εθνικού κορμού»....Και αυτοί δεν ήταν απλά μόνο "αντιφρονούντες" - άτομα που δεν ήθελαν να "φρονούν" όσα το ΕΑΜ -το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο- και οι λοιπές δυνάμεις της Αντίστασης "φρονούσαν". Αυτοί λοιπόν οι "αντιφρονούντες" έπεσαν θύμα της τρομοκρατίας και του δολοφονικού μένους του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και, εντέλει του ΚΚΕ. Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε..

-Όσο δε για τους «μη ΕΑΜικους αντιστασιακούς σηκώνει πολύ συζήτηση. Η δε ΕΑΜΙκη Αντίσταση –δεν είναι μια "μνήμη" εγκλημάτων και λαθών και τίποτε περισσότερο. Για π.χ στην Ημαθία δεν θα βρείτε τέτοιους, και όσοι αργότερα από τα κυβερνήσεις αναδείχθηκαν ως τέτοιοι π.χ ΠΑΟ αποδεδειγμένα συνεργάστηκαν με τον κατακτητή. Άλλωστε δεν υπάρχουν μνημεία για να τιμούν τους δήθεν «αγώνες» του παρά μόνο η αναθηματική πλάκα στα νεκροταφεία της Βέροιας για όσους πολέμησαν στη μάχη του Κιλκίς μετά την αποχώρηση φυσικά των γερμανών…

- Για τον Δεκέμβρη του 1944: Το διάστημα ακριβώς πριν από την αποχώρηση των γερμανικών και βουλγαρικών δυνάμεων Κατοχής, ο ΕΛΑΣ αποτελούσε ένα στρατό 77.000 ανδρών και 50.000 εφέδρων που βρισκόταν υπό τη διοίκηση στρατιωτικά ειδικευμένων και υπό την πολιτική καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Οι λαϊκές δυνάμεις ήταν συσπειρωμένες στο ΕΑΜ, που είχε 1.500.000 μέλη. Το ΚΚΕ, βασική δύναμη και αιμοδότης του ΕΑΜ, ξεπερνούσε τα 400.000 μέλη.Ο ΕΛΑΣ επικρατούσε σε πολύ μεγάλο μέρος της χώρας και υπό την προστασία του είχαν συσταθεί λαογέννητοι θεσμοί τοπικής διοίκησης, δικαιοσύνης και παιδείας.

Βασικό χαρακτηριστικό της περιόδου ήταν η αποδιάρθρωση των πιο σημαντικών λειτουργιών του αστικού κράτους, αφού ο κατ' εξοχήν παράγοντας που προσέδιδε στο ελληνικό αστικό κράτος ισχύ, ο γερμανικός στρατός, είχε φύγει. Ταυτόχρονα, ήταν ελάχιστες οι βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονταν τότε στην Ελλάδα, επομένως υπήρχε αδυναμία να προσδώσουν ισχύ στην αποδυναμωμένη αστική εξουσία.

Αν και ο Δεκέμβρης του 1944 εξελίχθηκε σε μια άνιση μάχη παρά την αυταπάρνηση των μαχόμενων λαϊκών δυνάμεων, τα βαθύτερα αίτια πίσω από τους παράγοντες που συντέλεσαν στην αρνητική έκβαση του Δεκέμβρη (τα οποία είχαν αντανάκλαση και στο στρατιωτικό επίπεδο) απέρρεαν από τη στρατηγική κατεύθυνση της «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης». Το ΚΚΕ τον Δεκέμβρη του 1944 δεν εξασφάλισε προϋποθέσεις κατάκτησης της εργατικής εξουσίας και αντίστοιχο σχέδιο, ακριβώς επειδή δεν θεωρούσε τον Δεκέμβρη πάλη για την κατάληψη της εξουσίας. Αντίθετα, ακόμα και στη διάρκεια των μαχών παρέμενε ο στόχος για κυβέρνηση εθνικής ενότητας και ομαλή δημοκρατική εξέλιξη. Στις 33 μέρες των μαχών της Αθήνας και του Πειραιά, το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ έγραψαν λαμπρές σελίδες. Ο ηρωισμός, η αυτοθυσία έφτασαν στο επίπεδο που χαρακτηρίζει κάθε μαχόμενο λαϊκό κίνημα που έχει το δίκιο με το μέρος του. Μαζί και δίπλα στον ένοπλο αγώνα, το ΕΑΜ και το ΚΚΕ χρησιμοποίησαν και όλες τις άλλες μορφές πάλης (απεργίες, διαδηλώσεις, συλλαλητήρια). Δίπλα στο κύριο μέτωπο του ΕΛΑΣ, η εργατική τάξη και ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά έστηναν οδοφράγματα, έκαναν σαμποτάζ, άνοιγαν αντιαρματικές τάφρους, μετέφεραν τραυματίες και τρόφιμα. Πολεμούσαν τον αντίπαλο τετράγωνο - τετράγωνο, σπίτι - σπίτι. Εκτοτε ο ηρωικός Δεκέμβρης γίνεται αντικείμενο αντικομμουνιστικής προπαγάνδας, διαστρέβλωσης και αμαύρωσης της Ιστορίας του λαού μας από, που προσπαθούν να φέρουν την Ιστορία στα μέτρα που εξυπηρετούν τα συμφέροντα της αστικής τάξης.

Κατά τους αστούς, ο Δεκέμβρης ήταν μία «κομμουνιστική στάση» και μια επιλογή «εθνικού διχασμού»! Κατά τους οπορτουνιστές, που συνηθίζουν να ασελγούν επί των λαϊκών αγώνων που υπερβαίνουν το αστικό πλαίσιο, ο Δεκέμβρης ήταν ένας ακατανόητος τυχοδιωκτισμός!

Για τους κομμουνιστές, ο Δεκέμβρης κατατάσσεται αμετάκλητα στις μεγάλες στιγμές της ταξικής πάλης στην Ελλάδα. Αποτελεί προέκταση της όξυνσης των ταξικών αντιθέσεων στα χρόνια της Κατοχής και της ΕΑΜικής Αντίστασης και προοίμιο της τρίχρονης εποποιίας του ΔΣΕ. Συνιστά επιβεβαίωση της νομοτελειακής κατάληξης της ταξικής πάλης και μας τροφοδοτεί με κρίσιμη (θετική και αρνητική) πείρα για τις ταξικές αναμετρήσεις του σήμερα και του αύριο.

-Να καταλήξω με τον Εμφύλιο: Οι εμφύλιοι πόλεμοι συμβαίνουν στην ιστορία των εθνών, δεν είναι εγγραμμένοι στο DNA των ελλήνων. Όταν συμβούν αποτελούν κομβικό σημείο στην ιστορία τους, την σφραγίζουν με την αρουσία τους, το ειδικό τους βάρος, και την αλλάζουν, όπως γίνεται κάθε φορά που ετούτη η ιστορία βρίσκεται μπροστά σε διλήμματα και επιλογές.

Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος ακολουθεί κατά γράμμα αυτόν τον κανόνα. Η ένταση με την οποία έγινε – για τον πλέον πολύνεκρο πόλεμο της στρατιωτικής ιστορίας του ελληνικού κράτους πρόκειται- μαρτυρεί για την σημασία των όσων διακυβεύονταν σε αυτόν. Προϊόν μακρόχρονων, βαθιά ριζωμένων στο παρελθόν, αντιθέσεων και συγκρούσεων, απάντησε, με τον τρόπο που απάντησε, σε καίρια ερωτήματα πάνω στα χαρακτηριστικά της Ελλάδας. Δεμένος αδιάρρηκτα με την μεγάλη τομή του 1922, όταν Έλληνες και Ελλάδα ταυτίστηκαν -φαινόμενο μοναδικό στην ιστορία του ελληνισμού-, απάντησε στο ζήτημα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης που είχε αφήσει ανοικτό η κοσμογονία του 1922 και που έφερε στο προσκήνιο η κοινωνική και εθνική αντάμα έκρηξη του 1941-1944. Απάντησε δηλαδή στο ποιος θα κυβερνά αυτήν την χώρα, όχι ως πρόσωπο, τα πρόσωπα εύκολα παρέρχονται και αντικαθίστανται, αλλά ως κοινωνικό καθεστώς, ως προσανατολισμός, ιδεολογικός, γεωπολιτικός, ταξικός – ολοπαγής με άλλα λόγια.

Γεγονότα αυτού του μεγέθους δύσκολα μπαίνουν κάτω από χαλί, ακόμα και αν υπάρχει «πολιτική βούληση» γι αυτό. Στη μακρά μετεμφυλιακή περίοδο, από το 1949 ως το 1974, στην κοινοβουλευτική ή στην χουντική της εκδοχή, η όποια αναφορά στον εμφύλιο ήταν ποινικά κολάσιμη και αυστηρά απαγορευμένη. Μόνο αλληγορικά, μέσα από την τέχνη του υπονοούμενου, μπορούσε να γίνει αναφορά σε αυτόν. Σε τελευταία ανάλυση το νομοθετικό πλαίσιο, σε όλη αυτή την περίοδο, ήταν εκείνο των νικητών του πολέμου: το Γ’ Ψήφισμα του 1946, ο νόμος 509 και τα τοιαύτα. Πραγματικά, κανείς δεν μπορούσε να μιλήσει ανοικτά για τον εμφύλιο, εξίσου πραγματικά όμως, κανείς δεν μπορούσε να τον προσπεράσει, να τον σκεπάσει με το πέπλο της λήθης.

Μόλις το πέπλο τραβήχτηκε ο εμφύλιος επανήλθε δυναμικά στο προσκήνιο. Ως ιστορία πλέον, ως πολιτική μνήμη, ως επιχείρημα, αν προτιμάτε. Δεν ήρθε με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις πλευρές. Σε μια κοινωνία όπως η ελληνική, διχασμένη κοινωνικά και, ως εκ τούτου διχασμένη ιδεολογικά και πολιτικά, ο εμφύλιος λειτούργησε ιστορικά και συνακόλουθα πολιτικά. Δεν επρόκειτο φυσικά για τον ίδιο εμφύλιο, εκείνον του 1946-1949: το αποτέλεσμά του είχε κριθεί στα πεδία των μαχών και ο κόσμος, στο μεταξύ, είχε σημαντικά αλλάξει. Οι αφηγήσεις γι αυτόν προσαρμόστηκαν στις ανάγκες των νέων καιρών, όπως ακριβώς συμβαίνει κάθε φορά που η ιστορία μεταγράφεται σε θρύλο. Ο εμφύλιος, ως θρύλος πλέον, βρήκε τη θέση του στο ιδεολογικό και πολιτικό οπλοστάσιο, στον στίβο της πολιτικής όπου εκφράζονται «στον αφρό», οι αντιθέσεις στον εσωτερικό μιας κοινωνίας.

Μιλάμε για «πολέμους της μνήμης» σήμερα και σχεδόν μόνιμα ο εμφύλιος είναι παρών σε αυτούς. Δεν αφορούν την ιστορία αυτοί οι «πόλεμοι». Αυτό που άλλοτε έγινε δεν ξεγίνεται, δεν αλλάζει. Μπορούμε να το γνωρίσουμε, μπορούμε να το μελετήσουμε, μπορούμε να το εντάξουμε ποικιλότροπα στην παιδεία μας, δεν μπορούμε να το αλλάξουμε. Αντίθετα όμως από το χθες, το σήμερα μπορεί να αλλάξει, το αύριο ακόμα περισσότερο. Η επίκληση του εμφυλίου, άμεση ή έμμεση, σε αυτό στοχεύει, σε αυτό αποσκοπεί. Να σταθούμε λίγο σε αυτό. Ο κόσμος μέσα στον οποίο ζούμε είναι ο κόσμος των νικητών του εμφυλίου. Όταν ο κόσμος αυτός βρίσκεται μπροστά σε προβλήματα, σε αδιέξοδα, όταν γίνεται δυσάρεστος και επαχθής για τους πολλούς, τότε η ανάδειξη του θρύλου σε πολιτικό επιχείρημα έρχεται στο προσκήνιο. Μαζί του έρχεται στο φως ο κόσμος των ηττημένων, αυτών που πολέμησαν για μια άλλη διαφορετική διαδρομή. Δεν λέει τίποτα αυτό, το τίποτα εμπεριέχει όμως το καταλυτικά ουσιαστικό: υπάρχει και άλλος κόσμος πέραν από αυτόν μέσα στον οποίο βρεθήκαμε να ζούμε, υπάρχει και άλλη επιλογή…. Η πεμπτουσία της κίνησης της ιστορίας….

Ως προς τον εμφύλιο σήμερα, άλλοι επιθυμούν να τον θυμηθούν, άλλοι να τον ξεχάσουν. Μερικοί για προφανείς λόγους: κανείς δεν αισθάνεται άνετα όταν οι πολιτικοί του πρόγονοι διακρίθηκαν ως κυνηγοί κεφαλών, τρομοκράτες και βασανιστές. Άλλοι πάλι τον ανασύρουν ως πυξίδα. Μέσα από αυτόν προσπαθούν να συντάξουν τις απαντήσεις τους απέναντι σε έναν κόσμο που δεν τους αρέσει, που δεν τους περιλαμβάνει πια: τον σημερινό κόσμο. Και καθώς ετούτη η διαδικασία είναι εξόχως πολιτική γι αυτό ο εμφύλιος ακόμη και ως θρύλος, δεν πρόκειται να σβηστεί από την επικαιρότητα.

Και κάτι τελευταίο: Αν ο δραματικά αρνητικός συσχετισμός δυνάμεων σε βάρος του Δημοκρατικού Στρατού τον Αύγουστο του '49 εξηγεί την έκβαση εκείνης της μάχης, καθόλου δεν αποτελεί απάντηση στο ερώτημα γιατί χάθηκε ο πόλεμος για το ΔΣΕ. Στη νίκη του κυβερνητικού στρατού είχε σημαντική συμβολή η βρετανική και η αμερικανική υποστήριξη. Επίδραση επίσης είχε η ρήξη ανάμεσα στη Γιουγκοσλαβία του Τίτο και στο Γραφείο Πληροφοριών, με αποτέλεσμα ο ΔΣΕ να χάσει το μηχανισμό στήριξης και ενότητας των δυνάμεών του. Αλλά ως βασική αιτία της ήττας προσδιορίζεται το γεγονός ότι η ηγεσία του κινήματος και του κόμματος δεν ξεκίνησαν αποφασιστικά τον νέο ένοπλο αγώνα, με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος, να μη λυθεί το πρόβλημα δύναμης και εφεδρειών του ΔΣΕ και να μη δοθεί το αποφασιστικό χτύπημα στον αντίπαλο τότε που έπρεπε, όταν δηλαδή αυτός δεν είχε ακόμα οργανωθεί.

Μπορεί ο ήχος από τα τραγούδια και τα κροταλίσματα των πολυβόλων του ΔΣΕ να έχει θαφτεί πια μέσα στην πέτρα των βουνών. Μπορεί οι κυβερνώντες να δημιουργούν στο Γράμμο «πάρκα εθνικής συμφιλίωσης » προσπαθώντας να αποκρύψουν ότι ακόμα και στις πιο «ήσυχες» περιόδους η ταξική πάλη συνεχίζεται και ότι τελικά οι εκμεταλλευόμενοι δεν μπορούν να «συμφιλιωθούν» με τους εκμεταλλευτές τους. Μπορεί το μνημείο του Βαν Φλιτ να στέκει όρθιο στην Καστοριά, εδώ και δεκάδες χρόνια, σύμβολο δουλικότητας των αστικών κυβερνήσεων απέναντι στους επικυρίαρχους ιμπεριαλιστές. Μπορεί ο ιμπεριαλισμός να φαίνεται παντοδύναμος. Δεν είναι όμως. «Το καραβάνι προχωράει κι ας αλυχτάνε οι σκύλοι»... Ο δρόμος είναι ανηφορικός. Κακοτράχαλος. Αλλά έχει στο τέρμα του τη νίκη του λαού και το σοσιαλισμό."

Σχόλια

• Δεν υπάρχουν σχόλια για αυτό το άρθρο.

Δεν σας επιτρέπεται η υποβολή σχολίων. Παρακαλούμε συνδεθείτε.