του Παύλου Μουρουζίδη

Σύμφωνα με εκθέσεις του ΟΗΕ, η πλέον επικερδής «επιχειρηματική δραστηριότητα» είναι το λαθρεμπόριο: ναρκωτικά, όπλα και άνθρωποι Εν ολίγοις, τοξικοεξάρτηση, βιομηχανία πολεμικής εξόντωσης και δουλεμπόριο (εμπορία οργάνων, πορνεία).. Αυτό οφείλουν να το λάβουν σοβαρά υπόψιν όσοι θεωρούν την «ελεύθερη αγορά» «κορωνίδα του πολιτισμού».

Τι κρύβεται πίσω από τη δραστηριοποίηση κεφαλαίων σε ανάλογες δραστηριότητες; H ελλιπής … ενημέρωση; Η … ανηθικότητα του επιχειρηματικού κόσμου; Η έλλειψη … σχολικού προσανατολισμού τους;

Είναι πλέον τραγικά εξόφθαλμο.

Ο νόμος της πτώσης του ποσοστού κέρδους, ο νόμος που αποκάλυψε ο Μαρξ στην κριτική του της Πολιτικής Οικονομίας, ο οποίος αποκαλύπτει στην ουσία το αδιέξοδο των αλλεπάλληλων καπιταλιστικών κρίσεων, είναι από μόνος του αρκετός να δείξει σε κάθε έντιμη συνείδηση, πως η τριπλή κρίση που ζούμε, οικονομική-περιβαλλοντική-υγειονομική, είναι το ιστορικό σύνορο που πασχίζει ανεπιτυχώς να ξεπεράσει ο καπιταλισμός!

Βέβαια, αυτή η επιδίωξη του καπιταλιστή, να κερδίζει όλο και περισσότερα, σε σχέση με τα κεφάλαια που «ρίχνει» στην παραγωγή, να προσπαθεί, δηλαδή, να αυξήσει το ποσοστό του κέρδους του, τελικά αποτελεί και μία από τις μεγάλες αντιφάσεις του ίδιου του καπιταλισμού. Γιατί;

Επειδή το μέσο ποσοστό κέρδους των καπιταλιστών βαίνει συνεχώς μειούμενο, με αποτέλεσμα να εντείνονται οι μεταξύ των κεφαλαιοκρατών ανταγωνισμοί, να δυναμώνουν οι διαδικασίες συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης των κεφαλαίων, να απειλείται το ξέσπασμα συχνότερων και βαθύτερων οικονομικών κρίσεων, να οξύνεται η επιθετικότητα του κεφαλαίου ενάντια στους εργαζόμενους.

 

Μείωση του ποσοστού κέρδους

Το γεγονός ότι μία από τις βασικές αιτίες της όξυνσης των καπιταλιστικών αντιθέσεων και ζήτημα που έχει επίδραση στην πρόκληση των κρίσεων, είναι η πτωτική πορεία του ποσοστού κέρδους των κεφαλαιοκρατών πολλές φορές δε γίνεται κατανοητό. Κυρίως, επειδή εκείνο που εντυπωσιάζει περισσότερο, είναι τα απίστευτα κέρδη που συσσωρεύουν οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι, κάτι που απομακρύνει από το οπτικό μας πεδίο το γεγονός ότι μπορεί τα κέρδη να αυξάνονται και μάλιστα με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, ωστόσο αυτό που λέμε «μέσο ποσοστό κέρδους», δηλαδή η αναλογία των κερδών ολόκληρης της αστικής τάξης, σε σχέση με τα κεφάλαια που έχει επενδύσει, μειώνεται.

Αυτό το ...ελάττωμα - αντίφαση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής είχε εντοπιστεί ακόμα και από τους κλασικούς της πολιτικής οικονομίας, ωστόσο αρκετά αργότερα, ο Μαρξ απέδειξε ότι η πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους, στην πορεία ανάπτυξης του καπιταλισμού, αποτελεί έναν από τους νόμους του συστήματος. Νόμος που πηγάζει από το γεγονός ότι το καπιταλιστικό κέρδος βγαίνει από την εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, η συμμετοχή της οποίας στην παραγωγική διαδικασία σημειώνει συνεχή σχετική μείωση, νόμος όμως που ταυτόχρονα δείχνει το πεπερασμένο του συστήματος και την ανάγκη της ανατροπής του. Κι αυτό επειδή η διατήρησή του, η διατήρηση δηλαδή του καπιταλιστικού κέρδους ως κινητήριας δύναμης της κοινωνίας, θα ορθώνει όλο και περισσότερα εμπόδια στην απρόσκοπτη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, που πάντα θα τις έχει υποταγμένες στην υπόθεση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, πάντα θα «πατάει» τους εργαζόμενους και θα τους οδηγεί στην απόγνωση, πάντα θα οδηγεί την κοινωνία σε κρίσεις, πάντα θα οδηγεί στην αναγκαστική απαξίωση των κεφαλαίων, που δεν είναι τίποτα άλλο από την περιοδική καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων, βασικό συστατικό στοιχείο των οικονομικών κρίσεων.

Η αναρχία στην καπιταλιστική παραγωγή φέρνει την κρίση!

Ο νόμος για την πτωτική τάση του μέσου ποσοστού κέρδους εδράζεται στη συνεχή εξέλιξη της τεχνικής προόδου της παραγωγής, η οποία οδηγεί σε συνεχή αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου.

Τα χρήματα που πληρώνει για την αγορά των κτιρίων και των μηχανημάτων, που θα χρησιμοποιήσει για αρκετά χρόνια και για πολλούς παραγωγικούς κύκλους, αποτελούν το σταθερό κεφάλαιο της επιχείρησης. Τα χρήματα που πληρώνει για την αμοιβή των εργαζομένων, είναι το μεταβλητό κεφάλαιο. Η σχέση ανάμεσα στο σταθερό και στο μεταβλητό κεφάλαιο δείχνει την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου. Όσο ενισχύεται η συμμετοχή του σταθερού κεφαλαίου, λέμε ότι αυξάνει η οργανική σύνθεση του κεφαλαίου και αντίστροφα.

 Το πόσο μεγαλύτερο θα είναι το ποσό που θα εισπράξει, σε σχέση με τα χρήματα που έδωσε ως αμοιβή για τους εργαζόμενους, δείχνει το ποσοστό της υπεραξίας, ή το βαθμό εκμετάλλευσης, σε μια παραγωγική μονάδα.

Το απόλυτα βέβαιο είναι ότι η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους, χαρακτηρίζει ολόκληρη την κεφαλαιοκρατική παραγωγή, σε ολόκληρο τον κόσμο, και αποτελεί μια γάγγραινα που συντομεύει τα όρια ζωής του καπιταλισμού. Με δυο λόγια, το ποσοστό του κέρδους είναι αντιστρόφως ανάλογο από την οργανική σύνθεση του κεφαλαίου, άρα η συνεχής αύξηση της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου στην καπιταλιστική κοινωνία συνολικά, οδηγεί σε συνεχή πτώση το μέσο ποσοστό κέρδους.

Βεβαίως, δε σημαίνει ότι αυτή η πορεία είναι συνεχής και ανεπίστρεπτη. Γι' αυτό ένα μεγάλο μέρος από τις πολιτικές και τα μέτρα που παίρνουν οι αστικές κυβερνήσεις, στόχο έχουν να λειτουργήσουν αντίρροπα προς το νόμο αυτό, κερδίζοντας χρόνο και κέρδη για το κεφάλαιο. Το κάνουν κύρια με δύο τρόπους: Αφενός συμβάλλοντας στην αύξηση του ποσοστού εκμετάλλευσης της εργατικής δύναμης (υπεραξία) ώστε μέσω αυτής να εξισορροπείται η ανάγκη για την αγορά πιο σύγχρονων μέσων παραγωγής, και αφετέρου με μέτρα που ελαφρύνουν τους καπιταλιστές από το συνεχώς αυξανόμενο κόστος απόκτησης νέων μέσων παραγωγής.

Ανάσες για το σύστημα

Για παράδειγμα, στη μείωση των συνεπειών του νόμου της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους εντάσσονται πολιτικές όπως:

Η πολιτική λιτότητας και παγώματος των μισθών, ώστε να αυξάνεται η υπεραξία.

Η απότομη μείωση των μισθών των εργαζομένων που οδηγεί στη ραγδαία αύξηση του ποσοστού εκμετάλλευσης και άρα της αποσπώμενης υπεραξίας.

Η αύξηση της εργάσιμης μέρας και η διευθέτηση του ωραρίου εργασίας, με τρόπο που να αυξάνεται το απλήρωτο μέρος της εργασίας και άρα να μεγεθύνεται ο βαθμός εκμετάλλευσης

Η κρατική χρηματοδότηση του μεταβλητού κεφαλαίου (προγράμματα επιδοτήσεων για θέσεις εργασίας, πληρωμής των ασφαλιστικών εισφορών κλπ.)

Η υπονόμευση και κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και η εισαγωγή ειδικών καθεστώτων αμοιβής της εργασίας.

Η αύξηση της εντατικοποίησης της εργασίας, ώστε να αυξάνεται ο όγκος παραγωγής, σε βάρος αποκλειστικά της εργατικής δύναμης και χωρίς καμιά επιβάρυνση του κόστους για τον εργοδότη.

*  Σε αυτό το άρθρο, προσπαθούμε να δούμε το βάσιμο της αξίωσης ότι ο καπιταλισμός έχει φτάσει στα ιστορικά του όρια, πως έχει αντικειμενική-οικονομική υπόσταση η αξίωση ανατροπής και απαλλαγής μας από αυτόν. Σε επόμενο θα δούμε κατά πόσο ο κομμουνισμός έχει υπαρκτούς-αντικειμενικούς λόγους να αξιώνει τη θέση του επόμενου κοινωνικού σχηματισμού που θα αντικαταστήσει τον καπιταλισμό.

 

Σχόλια

• Δεν υπάρχουν σχόλια για αυτό το άρθρο.

Δεν σας επιτρέπεται η υποβολή σχολίων. Παρακαλούμε συνδεθείτε.